ఉర్దూ: ఇది ఎవరి భాష?

 

ఉర్దూ జర్నలిజం ఉనికిలోకి వచ్చి 200 ఏళ్లు పూర్తి చేసుకున్న సందర్భంగా ఉర్దూ గురించిన కొన్ని అపోహలు, అపోహలు తొలగించుకోవడానికి ఇదే మంచి అవకాశంగా కనిపిస్తోంది. ఉర్దూ అనేది భారతదేశంలో పుట్టి అభివృద్ధి చెందిన భాష. అయితే, దురదృష్టవశాత్తూ వలసవాద యజమానుల అడుగుజాడల్లోనే, భారతదేశంలోని కొత్త పాలకులు కూడా మతం ఆధారంగా భాషలను విభజించారు. నిజానికి భాష వర్ధిల్లాలంటే మతం అవసరం లేదు కానీ మతాలు వర్ధిల్లాలంటే భాష కావాలి.

ఉర్దూ మతంతో సంబంధం లేకుండా సమాజంలోని అన్ని వర్గాల వారు ఆదరించే భాష ఇది. కానీ వలసవాద మాస్టర్లు హిందీని హిందువులకు మరియు ఉర్దూను ముస్లింలకు ఆపాదించారు, అయితే రెండు భాషలకు గొప్ప సంప్రదాయం ఉంది.

ఉర్దూ సాహిత్యంలో మాలిక్ రామ్‌ను గాలిబ్‌ పై విశేష నిపుణుడుగా పరిగణించడం అరుగుతుంది మరియు అలాగే మహమ్మద్ ఇక్బాల్ జీవితం, తత్వశాస్త్రం మరియు రచనలపై జగన్ నాథ్ ఆజాద్‌ను విశేష నిపుణుడుగా పరిగణించడం జరుగుతుంది. భారతదేశంలో ఉర్దూ జర్నలిజానికి 200 సంవత్సరాలు నిండిన సందర్భంగా, వివిధ భారతీయులు వారి మతంతో సంబంధం లేకుండా, భాషను ఎలా సుసంపన్నం చేసారో చూద్దాం.

ఉర్దూ జర్నలిజం, రెండు వందల సంవత్సరాలపాటు  సుసంపన్నంగా జీవించినది.  మొదటి నుండి ఉర్దూ తన పాఠకులలో జాతీయవాద భావాలను ప్రోత్సహించింది మరియు ఆనాటి ప్రభుత్వం పట్ల పూర్తిగా వలసవాద మరియు సామ్రాజ్యవాద వ్యతిరేకతను కలిగి ఉంది. 

1822లో దాని బాల్యం నుండి, ఉర్దూ వార్తాపత్రికలు మరియు పాత్రికేయులు తమ రిపోర్టింగ్ మరియు కథనాల ద్వారా జాతీయవాద భావాలను పెంపొందింప జేశారు.. ఉర్దూ జర్నలిజం ప్రారంభ దశలో హిందువులు మరియు ముస్లింలు యాజమాన్యం మరియు సంపాదకీయ బాధ్యతలను సమానంగా పంచుకున్నారు. భారత జాతీయవాద ఆదర్శాలను ప్రోత్సహించడం మరియు వలసవాద అనుకూల  కథనాలను తిరస్కరించడం ఉర్దూ జర్నలిస్టుల ప్రధాన విధి.

పశ్చిమ బెంగాల్‌లోని పర్షియన్ వార్తాపత్రికలు ఉర్దూ ప్రెస్‌కు ముందున్నాయి. పెర్షియన్ అనేది  మొఘల్ న్యాయస్థానంచే పోషించబడిన మరియు దేశంలోని పాలక వర్గాలచే స్వీకరించబడిన భాష, వలసవాద మాస్టర్లు ఆంగ్లానికి అనుకూలంగా పర్షియన్‌ను విస్మరించిన తరువాత వారు ఉర్దూపై దృష్టి సారించారు

పండిట్ హరిహర్ దత్తా 1822లో కోల్‌కతాలో (అప్పటి కలకత్తా) జామ్-ఇ-జహాన్ నుమాను స్థాపించారు. అతను ప్రముఖ బెంగాలీ పాత్రికేయుడు మరియు బెంగాలీ వారపత్రిక సంబాద్ కౌముది వ్యవస్థాపకులలో ఒకరైన పండిట్ తారా చంద్ దత్తా కుమారుడు. ఈ మూడు పేజీల వారపత్రికకు సంపాదకులు పండిట్ సదాసుఖ్ లాల్. ఇది ఇంగ్లీష్ మరియు బెంగాలీ తర్వాత భారతదేశంలో మూడవ భాషా వార్తాపత్రిక, మరియు 1888 వరకు ప్రచురించబడింది. 

1857లో తిరుగుబాటు తరువాత, ఉర్దూ జర్నలిజం జాతీయవాద ఉత్సాహంతో కొనసాగింది, ఎందుకంటే ఉర్దూ భాష మాత్రమే భారతదేశంలోని వర్ధమాన రాజకీయ పార్టీల జాతీయవాద నాయకులకు మరియు సాధారణ పాఠకులకు మధ్య వారధి పాత్రను పోషించగలదు. అయితే, 1857 తర్వాత, ఉర్దూ జర్నలిజం కేంద్రం కోల్‌కతా నుండి మొదట లక్నో మరియు తరువాత ఢిల్లీకి మారింది. అయినప్పటికీ, హైదరాబాద్, చెన్నై, బెంగళూరు, ముంబై, పాట్నా, భోపాల్ మరియు శ్రీనగర్ వంటి భారతదేశంలోని దాదాపు అన్ని రాష్ట్రాల్లో ఉర్దూ జర్నలిజం యొక్క వివిధ కేంద్రాలు ఉన్నాయి, ఈ నగరాల నుండి ప్రస్తుత పురాతన దినపత్రికలు కొన్ని ప్రారంభించబడ్డాయి

1857 నుండి, ఉర్దూ జర్నలిజం భారతదేశంలోని అన్ని వర్గాల ప్రోత్సాహంతో కొత్త అభివృద్ధి యుగంలోకి ప్రవేశించింది. రతన్ నాథ్ ‘సర్షర్’ సంపాదకత్వంలో మున్షీ నవల్ కిషోర్ లక్నో నుండి ప్రచురించబడిన ఔద్ అఖ్బర్ దీనికి ఒక ఉదాహరణ.

20వ శతాబ్దం ప్రారంభం నుండి, రాజకీయాలు మరియు సామాజిక సంస్కరణలు ఉర్దూ జర్నలిజంపై ఆధిపత్యం చెలాయించాయి. కాంగ్రెస్, ముస్లిం లీగ్, హిందూ మహాసభ, ఆర్యసమాజ్, ఖిలాఫత్ కమిటీ మరియు అలీఘర్ ఉద్యమం ప్రారంభించిన రాజకీయ మరియు సామాజిక-సంస్కరణ ఉద్యమాలు ఉర్దూ భాషా వార్తాపత్రికలు మరియు పత్రికలపై తీవ్ర ప్రభావం చూపాయి. ఈ ఉద్యమాలన్నీ ప్రజలలో తమ ఆలోచనలను ప్రచారం చేయడానికి వివిధ ఉర్దూ వార్తాపత్రికలను ప్రారంభించాయి.

1919లో, మహాషే కృష్ణన్ లాహోర్ నుండి డైలీ ప్రతాప్‌ను ప్రారంభించారు. ఇది గాంధీ విధానాలకు మరియు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్‌కు బలమైన మద్దతునిచ్చింది. ఇది నిరంతర ప్రభుత్వ వేధింపులను ఎదుర్కొంది మరియు అనేక సార్లు ప్రచురణను నిలిపివేయవలసి వచ్చింది. పంజాబ్ మరియు ఢిల్లీలోని ఉర్దూ చదివే హిందువులలో ఇది గొప్ప ప్రభావాన్ని చూపింది.

1923లో స్వామి శ్రద్ధానంద్ లాలా దేశబంధు గుప్తా సంపాదకుడిగా డైలీ తేజ్‌ని స్థాపించారు. ఇది రాజస్థాన్, U.P. ఢిల్లీ లలో విస్తృతంగా చెలామణిలో ఉంది. ఇది కూడా కలోనియల్ మాస్టర్స్ నుండి వేధింపులను ఎదుర్కొంది మరియు అనేక రాచరిక రాష్ట్రాలలో నిషేధించబడింది. అదే సంవత్సరంలో, ఆర్యసమాజ్ లాహోర్ నుండి డైలీ మిలాప్‌ను ప్రారంభించింది. ఇది శక్తివంతమైన జాతీయవాద సంపాదకీయాలకు ప్రసిద్ధి చెందింది. తరువాత, జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ 1945లో క్వామీ ఆవాజ్‌ను స్థాపించారు, అది వెబ్ ఎడిషన్ ద్వారా నేటికీ మనుగడలో ఉంది.

స్వాతంత్య్రానంతరం హిందీ అధికార భాషగా మారడంతో ఉర్దూ జర్నలిజం చాలా నష్టపోయింది. చందాదారుల సంఖ్య క్షీణించింది మరియు దాని వృద్ధికి ప్రభుత్వ ప్రోత్సాహం లేదు. ఉర్దూ జర్నలిజం వృద్ధికి అనేక సంస్థలు వ్యక్తిగతంగా మరియు ప్రభుత్వం ద్వారా కూడా ప్రారంభించబడినప్పటికీ, అవి చాలా తక్కువ ప్రభావం కల్గించినవి..

ఉర్దూ వార్తాపత్రికల ద్వారా తమ మద్దతుదారులతో కనెక్ట్ కాలేమని ప్రభుత్వం యొక్క తప్పుడు అభిప్రాయానికి ఇది కారణం కావచ్చు మరియు ఉర్దూ ప్రేమికుల స్వీయ-హానికర చర్యల వల్ల కూడా కావచ్చు. ప్రతి ఒక్కరూ ఉర్దూకు మద్దతు ఇవ్వాలని కోరుకున్నారు, కానీ వారు తమ వ్యక్తిగత జీవితంలో దాని పెరుగుదలను పెద్దగా పట్టించుకోలేదు.

అంబాలాలోని పంజాబ్ కేసరి గ్రూప్ ఆఫ్ న్యూస్‌పేపర్స్ 1948లో హింద్ సమాచార్‌ను ప్రారంభించింది. ఒక దశలో ఇది దేశంలో అత్యధికంగా సర్క్యులేట్ చేయబడిన ఉర్దూ వార్తాపత్రికలలో ఒకటిగా ఉండేది. తన వార్తాపత్రిక ప్రతిరోజూ ఒక పాఠకుడిని కోల్పోతుందని, కానీ దానిని మూసివేయడానికి తనకు మనస్సు ఒప్పటం లేదని ప్రస్తుత ఛైర్మన్ వికె చోప్రా ఒకసారి ఉటంకించారు. ఇది ఉర్దూ పట్ల ఆయనకున్న ప్రేమను మరియు నిబద్ధతను తెలియజేస్తుంది.

1992లో, ప్రపంచంలోనే ఉర్దూలో మొట్టమొదటి వైర్ ఏజెన్సీ అయిన UNI-ఉర్దూను ప్రారంభించడంతో ఉర్దూ జర్నలిజం ఒక ఊపును  అందుకుంది. కంప్యూటరీకరణ ప్రచురణ రంగంలో తొలి అడుగులు వేసింది. కంప్యూటరీకరణ/దిజిలైజేషణ్ అనేక పాత వార్తాపత్రికలు మరింత కంటెంట్ అందుబాటులో ఉండటంతో అభివృద్ధి చెందడానికి సహాయపడింది మరియు అనేక కొత్త మరియు చిన్న వార్తాపత్రికలు ప్రచురణను ప్రారంభించడంలో సహాయపడింది.

ప్రస్తుతం రెండు అతిపెద్ద మల్టి-ఎడిషన్ ఉర్దూ వార్తాపత్రిక సమూహాలు, రాష్ట్రీయ సహారా మరియు రోజ్నామా ఇంక్విలాబ్ మరియు ETV-భారత్-24 గంటల ఉర్దూ TV ఛానెల్, జీ సలామ్ మరియు నెట్‌వర్క్ 18 ఉర్దూ, అన్నీ ముస్లిమేతర సమూహాల యాజమాన్యంలో ఉన్నాయి. ఉర్దూ భారతీయ ముస్లింల భాష కాదని, అది భారతీయుల భాష అనే  వాదనను  ఇవి మళ్లీ బలపరిచాయి. స్వాతంత్య్రానంతరం అతి జాతీయవాద శక్తులు ఉర్దూను ముస్లిం భాషగా భావించారు ఆ అభిప్రాయం ఇప్పటి వరకు సరిగ్గా తొలగించబడలేదు.

జనాదరణ పొందిన అభిప్రాయానికి విరుద్ధంగా, ఉర్దూ ముస్లింల భాష కాదు. ఇది సైనికుల భాష మరియు మొఘల్ కాలంలో అభివృద్ధి చెందింది, పెర్షియన్ మరియు స్థానిక భాషల నుండి పదాలను సమీకరించింది. అరబ్, టర్క్ మరియు స్థానికులుగా ఉండే సైనికుల మధ్య కమ్యూనికేషన్‌ను సులభతరం చేయడం దీని ఉద్దేశ్యం. తరువాత, ఉర్దూ దాదాపు 900 సంవత్సరాల కాలంలో స్థానిక పర్షియన్, అరబిక్ మరియు టర్కిక్ ప్రభావాన్ని సమీకరించడం ద్వారా అక్షరాస్యులు మరియు ప్రజల భాషగా మారింది.

70 ఏళ్లుగా ఉర్దూతో  సవతి సోదరుడిలా వ్యవహరించిన తర్వాత, మనం దానిని భారతదేశ భాషగా గుర్తించి, దాని అభివృద్ధికి కృషి చేయడానికి ప్రయత్నిస్తే మరియు దానికి తగిన గుర్తింపు మరియు గౌరవాన్ని అందిస్తే మంచిది.