భారత దేశం లో స్త్రీల హక్కులను వివరించు రాజ్యంగ/చట్ట ప్రకరణలు

భారత రాజ్యాంగ ప్రస్తావన  మరియు రాజ్యాంగం లో పొందుపరిచిన  ప్రాధమిక హక్కులు, ప్రాధమిక విధులు మరియు ఆదేశ సూత్రాలలో లింగ (స్త్రీ-పురుష)సమానత్వం కనిపించును. రాజ్యాంగం స్త్రీలకు పురుషులతో పాటు సమాన హక్కులు ప్రసాదించడంతో పాటు స్త్రీ సంక్షేమానికి అనేక చర్యలను తీసుకొనడానికి రాజ్యానికి అధికారం ఇచ్చింది. వివిధ రంగాలలో స్త్రీల అబివృద్ది కి గాను భారత ప్రజాస్వామిక రాజకీయ వ్యవస్థలో భాగంగా చట్టలు, అబివృద్దికరమైన విధానాలు, ప్రణాలికలు, పధకాలను రూపొందించుటకు నిర్ణయించడమైనది. స్త్రీలకు సమాన హక్కులను ప్రసాదించే అనేక అంతర్జాతీయ సంప్రదాయాలను,మానవ హక్కుల ప్రకటనలను భారతదేశం అంగికరించినది విటన్నిలోకి ప్రధానమైనది 1933 లో ఆమోదించిన కన్వెన్షన్ ఆన్ ఎలిమినేషన్ అఫ్ అల్ ఫార్మ్అఫ్ డిస్క్రిమినేషన్ ఎగనెస్ట్ విమెన్(Convention of elimination of all forms of discrimination aganist women -CEDAW) ముఖ్యమైనది.

రాజ్యంగ నిబంధనలు: 

భారత దేశం లో సామాజిక, రాజకియ,ఆర్ధిక, విద్యా సంబంధ రంగాలలో  అవరోధాలను ఎదుర్కొని స్త్రీ సమానత,సాధికారికత సాధించుటకు భారత రాజ్యాంగం అనేక చర్యలు తిసుకోవలసినడిన రాజ్యమును సూచించినది. ప్రాధమిక హక్కుల ప్రకారం రాజ్యము మతము,జాతి, కులం, ప్రాంతం, లింగం (స్త్రీ-పురుష) ఆధారంగా పౌరుల మద్య వివక్షత చూపరాదు. రాజ్యాంగం లోని 14,15,16,39(A),39(B),39(C) మరియు 42 వ నిబంధనలు ఈ విషయాన్ని స్పష్టం చేస్తున్నవి.

భారత రాజ్యాంగం లోని

ప్రాధమిక హక్కులలోని 

14 వ నిబంధన ప్రకారం చట్టం ముందు అందరు (స్త్రీ-పురుషులు) సమానులే.

15 వ నిబంధన ప్రకారం రాజ్యం పౌరుల మద్య మతం,జాతి, కులం,లింగం (స్త్రీ-పురుష) జన్మస్థలం ఆధారం గా వివక్షత చూపదు.

15(3) నిబంధన ప్రకారం స్త్రీలు మరియు పిల్లల కోసం కొన్నిప్రత్యెక సదుపాయాలను కల్పించవచ్చును.

16వ నిబంధన ప్రకారం ఉద్యోగావిషయములలో పౌరులందరికీ(స్త్రీ-పురుష తేడాలేకుండా)  సమాన అవకాశములు కలవు.

ఆదేశ సూత్రాల ప్రకారం

39(a) నిబంధన ప్రకారం స్త్రీ-పురుషులు ఇరువురికి చాలినంత జీవనోపాధి అవకాశములను కల్పించవలయును

39(d) ప్రకారం స్త్రీ-పురుషులు-ఇరువురికి సమానవేతనాన్ని అందించవలయును.

39A ప్రకారం న్యాయవ్యవస్థ పేద వర్గాల ప్రయోజనాలను కాపాడి, సామాజిక న్యాయాన్ని సమకూర్చే విధంగా వారికి ఉచితన్యాయ సహాయం అందించాలి.

42 వ నిబంధన ప్రకారం న్యాయబద్దమైన, మానవత పరిస్థితులతో కూడిన పనిని చూపించడానికి,ప్రసూతి వైద్య సదుపాయాలను కల్పించాలి.

46వ నిబంధన క్రింద రాజ్యం బలహీనవర్గాలకు ముఖ్యంగా షెడ్యుల్ కులాలు, షెడ్యుల్ తెగలకు చెందిన ప్రజల విద్యా, ఆర్ధిక ప్రయోగానాలను పెంపొందించాలి. అలాగే రాజ్యం వారిని అన్ని రకాల దోపిడిలు, సాంఘిక అన్యాయాల నుంచి కాపాడాలి.

47 వ నిబంధన ప్రకారం ప్రజలకు పోషకాహారం అందించి వారి జీవన ప్రమాణం పెంపొందించాలి.

ప్రాధమిక విధుల ప్రకారం

51A(e) భారత ప్రజల మద్య మత బాష ప్రాంతీయ వర్గ వైవిద్యాలకు అతీతంగా సోదర బావాన్ని, స్పూర్తిని పెంపొందించడo,స్త్రీల గౌరవాన్ని భంగపరిచే ఆచారాన్ని త్యజిండం.

స్థానిక స్వపరిపాలనా సంస్థలలో

243D(3) నిబంధన ప్రకారం పంచాయతి మెంబెర్  స్థానాల్లో 1/3 కు మించకుండా మహిళలకు రిజర్వేషన్లను కల్పించడం జరిగింది. వాటిని రొటేషన్ పద్దతిలో కేటాయించవలయును.

243D(4) నిబంధన ప్రకారం పంచాయతి చైర్-పర్సన్   స్థానాల్లో 1/3 కు మించకుండా మహిళలకు రిజర్వేషన్లను కల్పించడం జరిగింది.

243T(3) నిబంధన ప్రకారం మునిసిపల్ కౌన్సిల్ సబ్యుల స్థానాల్లో 1/3 కు మించకుండా మహిళలకు రిజర్వేషన్లను కల్పించడం జరిగింది. వాటిని రొటేషన్ పద్దతిలో కేటాయించవలయును.

243T(4) నిబంధన ప్రకారం మునిసిపల్ చైఅర్-పర్సన్ స్థానాల్లో 1/3 కు మించకుండా మహిళలకు రిజర్వేషన్లను కల్పించడం జరిగింది.

సాంఘిక వివక్షత, అనేకరకాల హింసలు, అత్యాచారాలను నివారించి మహిళలకు సమాన హక్కులు, బద్రత కల్పించుటకు భారత ప్రబుత్వo అనేక రకాల చట్టాలను రూపొందించినది.

ప్రత్యేకించి స్త్రీలకు వ్యతిరేకంగా నేరాలను రెండు శిర్షికల క్రింద వివరించవచ్చును.

1.భారత శిక్షాస్మృతి లోని ఈ క్రింది సెక్షన్ల ప్రకారం స్త్రీలపై ఈ క్రింది నేరాలకు పాల్పడిన వారిపై కేసులు నమోదు చేయవచ్చు.

§  రేప్ –ఐపిసి -376,

§  వివిధ అవసరాల కోసం కిడ్నాపింగ్ మరియు ఎత్తుకెళ్ళడం- ఐపిసి -363-37

§  కట్నం కోసం హత్య ప్రయత్నం చేయడం, కట్నం మరణాలు మరియు అందుకు ప్రయత్నించడం - ఐపిసి -302/304-B

§  శారీరక మానసిక వేధింపులు - ఐపిసి -498-A

§  శారీరక వేధింపులు (molestation)- ఐపిసి -354

§  లైంగిక వేదింపులు (sexual harresment)-ఐపిసి-509

§  21 సంవత్సరాల లోపు పిల్లల అక్రమ రవాణ

2.స్పెషల్ లాస్ క్రిందకు వచ్చే నేరాలు (SLL)

స్త్రీల ప్రయోజన పరిరక్షణకు కొన్ని ప్రత్యెక చట్టాలను రూపొందించడం జరిగింది.

§  ది ఎంప్లాయిస్ స్టేట్ ఇన్సురెన్స్ ఆక్ట్ 1948

§  ది ప్లాంటేషన్ లేబర్ ఆక్ట్ 1951

§  ది ఫ్యామిలీ కోర్ట్స్ ఆక్ట్ 1954

§  ది స్పెషల్ మ్యారేజ్ ఆక్ట్ 1954

§  ది హిందూ వివాహ చట్టం 1955

§  ది హిందూ వారసత్వ చాటం 1956(2005 సవరణ తో సహా)

§  ఇమ్మొరల్ ట్రాఫిక్ (ప్రివెన్షన్) ఆక్ట్ 1956

§  ది మెటర్నిటి బెనిఫిట్ ఆక్ట్ 1961(1995 లో మార్చబడినది)

§  కట్న నిరోధక చట్టం 1961

§  ది మెడికల్ టెర్మినేషన్ అఫ్ ప్రేగ్నేన్సి చట్టం 1971

§  కాంట్రాక్ట్ లేబర్ (రేగ్యులైజేషణ్ మరియు అబోలిషన్) చాటం 1976

§  సమాన వేతన చట్టం 1976

§  బాల్య వివాహ నిరోధక చట్టం 2006

§  ది క్రిమినల్ లా (సవరణ) చట్టం 1983

§  ఫాక్టరీ చట్టం (సవరణ) 1986

§  అబ్యంతకర రీతిలో స్త్రీలను ప్రదర్శించుట నిరోధ చట్టం 1986

§  సతి నిరోధక కమిషన్ చట్టం 1987

§  గృహ హింస నిరోధక చట్టం 2005

స్త్రీల ప్రయోజనాల పరిరక్షణకు ప్రత్యెక సంస్థలు-పధకాలు :

§  జాతీయ మహిళా కమిషన్:

భారత రాజ్యాంగం మహిళలకు ప్రసాదించిన రాజ్యాంగపరమైన రక్షణలను, న్యాయబద్దమైన రక్షణలను సమిక్షించడానికి మరియు ఎప్పటికప్పుడు మహిళలకు సంబందించిన చట్టాలను సమీక్షించి వాటికి తగిన మార్పులను సూచించుటకు “జాతీయ మహిళా కమిషన్” ను 1992,జనవరి 31న ఏర్పాటు చేయడమైంది.

§  నేషనల్ ప్లాన్ అఫ్ యాక్షన్ ఫర్ ది గర్ల్ చైల్డ్ (1991-2000)

ఆడపిల్లలకు సరియైన భవిష్యత్ ను ప్రసాదించు లక్ష్యం తో బాలికల మనుగడ, రక్షణ, అబివృద్ది కోరకు సమగ్రమైన ప్రణాలికను రూపొందించడం జరిగింది.

§  మహిళా సాధికారికత సాధనకు జాతీయ ప్రణాళిక-2001(National Policy for the Empowerment of Women, 2001)

మానవవనరుల శాఖలోని స్త్రీ-శిశు సంక్షేమ విభాగం 2001 లో మహిళా సాధికారికత సాధనకు జాతీయ ప్రణాళికను రూపొందించినది.  స్త్రీ సాధికారికత, అబివృద్ది మరియు ముందంజను  సాదించుట ఈ ప్రణాళిక ముఖ్య ఉద్దేశం.