ముహమ్మద్ అబూ
అల్-వాఫా పేరు ముద్రించిన స్పానిష్ స్టాంప్
Muhammad Abu
al-Wafa in a Spanish stam.
ముహమ్మద్ అబుల్-వాఫా అల్-బజ్జానీ ( 940-997 లేదా 998) ఒక ప్రముఖ ముస్లిం
ఖగోళ శాస్త్రవేత్త, గణిత శాస్త్రవేత్త మరియు త్రికోణమితి
అభివృద్ధికి కృషి చేశాడు. అల్-బజ్జానీ బాగ్దాద్‌లోని ఒక ప్రైవేట్ అబ్జర్వేటరీలో
పనిచేశాడు, అక్కడ అల్-బజ్జానీ ఇతర ఖగోళ పారామితులలో గ్రహణం యొక్క వక్రత, రుతువుల పొడవు మరియు
నగరం యొక్క అక్షాంశాలను (the obliquity of the ecliptic, the length of the seasons, and the latitude
of the city) గుర్తించడానికి పరిశీలనలు చేశాడు. అతను ఖగోళశాస్త్రం లో చేసిన కృషికి గౌరవసూచకంగా, చంద్రునిపై గల ఒక
బిలంకు అతని పేరు పెట్టబడింది.
అబూ అల్-వాఫా (లేదా
అబూ అల్-వాఫా ’) అల్-బజ్జానీ ప్రముఖ ఇస్లామిక్ ఖగోళ శాస్త్రవేత్తలు గణిత శాస్త్రజ్ఞులలో ఒకరు మరియు పరిశీలనాత్మక
ఖగోళశాస్త్రంలో గణనీయమైన కృషి చేశారు. త్రికోణమితిలో ఆయన సాధించిన విజయాలు మరింత
ఖచ్చితమైన ఖగోళ గణనలకు మార్గం సుగమం చేశాయి. అతను జూన్ 10, 940న బాజ్జాన్ లేదా
బాజ్గాన్ (ఖురాసన్, ఇరాన్) లో జన్మించాడు. అల్-బజ్జానీ ఇరాన్లోని ఖురాసన్లో ఉన్న నాషాపార్ (Nīshāpūr) ప్రాంతంలోని విద్యావంతులు మరియు బాగా స్థిరపడిన కుటుంబం నుండి వచ్చాడు.
బెయిడ్స్ (The Būyids) (945 నుండి 1055 వరకు పాలించారు) ఒక కొత్త
రాజవంశాన్ని స్థాపించారు, అది త్వరలోనే ఇరాక్‌పై తన పాలనను విస్తరించింది, సైన్స్ మరియు కళల
యొక్క గొప్ప పోషకులుగా ఉన్న బెయిడ్స్ క్రింద, చాలా మంది
శాస్త్రవేత్తలు మరియు పండితులు బాగ్దాద్ వైపు ఆకర్షితులయ్యారు.
ఇరవై సంవత్సరాల వయస్సులో, అబూ అల్-వాఫా అల్-బజ్జానీ
బాగ్దాద్కు వెళ్లారు. అల్-బజ్జానీ త్వరలోనే బాయిడ్ కోర్టులో ప్రముఖ ఖగోళ
శాస్త్రవేత్త మరియు గణిత శాస్త్రవేత్తగా ప్రాముఖ్యత పొందాడు, బాబ్ అల్-టిబ్న్ Bāb al‐Tibn అనే అబ్జర్వేటరీలో పరిశీలనలు మరియు పరిశోధనలు చేశాడు. 975 తరువాత దశాబ్దం పాటు
ఖగోళశాస్త్రంలో అల్-బజ్జానీ చురుకుగా ఖగోళ పరిశీలనలను నిర్వహించాడు.
బాయిడ్(Būyid) రీజెంట్ షరాఫ్ అల్
దవ్లా కోరికలకు అనుగుణంగా, అల్-బజ్జానీ బాగ్దాద్‌లో కొత్త అబ్జర్వేటరీ నిర్మాణంలో చురుకుగా పాల్గొన్నాడు.
అక్కడ అల్-బజ్జానీ పరిశీలనలకు మరొక ప్రసిద్ధ ఖగోళ శాస్త్రవేత్త, గణితం, భౌతిక శాస్త్రం
మరియు ఖగోళ పరికరాలను తయారు చేయడంలో అద్భుతమైనవాడు అయిన అల్-కోహ్ సహకారం
అందించాడు.
అబూ అల్-వాఫా ’అల్-బుజ్జని జన్మదినం-‘గూగుల్ డూడుల్స్’ www.google.com/doodles/abu-al-wafa-al-buzjanis-birthday
997 లో కాథ్ Kath (మధ్య ఆసియాలో) నివసిస్తున్న ప్రఖ్యాత ఖగోళ
శాస్త్రవేత్త అబూ అల్-రాహన్ అల్-బెరోని మరియు బాగ్దాద్‌లో ఉన్న అల్-బజ్జానాతో కలసి తమ ప్రాంతాల
మధ్య స్థానిక సమయ వ్యత్యాసాన్ని పరిశీలన చేయడానికి చంద్ర గ్రహణం యొక్క ఉమ్మడి ఖగోళ
పరిశీలన చేయడానికి ముందుగానే ఏర్పాట్లు చేశారు. ఫలితం రెండు రేఖాంశాల మధ్య సుమారు
ఒక గంట వ్యత్యాసాన్ని చూపించింది, ఇది ప్రస్తుత-రోజు లెక్కలకు చాలా దగ్గరగా ఉంది. అల్-బెరుని
తన వివిధ రచనలలో అల్-బజ్జానా యొక్క కొలతలకు అనేక సూచనలు చేసాడు.
అల్-బజ్జానీ యొక్క ప్రధాన ఖగోళ రచన, “కితాబ్ అల్-మాజిసా (Kitāb al‐Majisṭī). ఈ పుస్తకంలో మూడు అధ్యాయాలు ఉన్నాయి: త్రికోణమితి, ఖగోళ త్రికోణమితిని
ఖగోళ శాస్త్రానికి ఉపయోగించడం మరియు గ్రహ సిద్ధాంతం (trigonometry, application of spherical trigonometry to astronomy, and
planetary theory.) “కితాబ్ అల్-మాజిస్” గణనీయమైన సైద్ధాంతిక అంశాలను పరిచయం చేయనప్పటికీ, ఇది తరువాత చాలా
మంది ఖగోళ శాస్త్రవేత్తలు ఉపయోగించిన పరిశీలనాత్మక డేటాను కలిగి ఉంది. ఇది త్రికోణమితి (trigonometry) పై సమగ్ర అధ్యయనం, సాదా మరియు గోళాకార
త్రికోణమితి (both plane and spherical trigonometry) రెండింటిలోని అతి
ముఖ్యమైన సూత్రాల రుజువులను పరిచయం చేసింది. చాలా విషయాలలో అబూ అల్-వాఫా యొక్క
విధానం, ఆధునిక పరిశిలనతో పోలి ఉంది.
కితాబ్ అల్-మాజిస్(Kitāb al‐Majisṭī) లో, అల్-బజ్జన మొదటిసారిగా టాంజెంట్ ఫంక్షన్‌ను
ప్రవేశపెట్టాడు మరియు ఖగోళ గణనలలో గోళాకార కుడి-కోణ త్రిభుజం (spherical right‐angled triangle in his astronomical calculations) యొక్క సమస్యలకు
పరిష్కారాలను సులభతరం చేశాడు. అతను సైన్ టేబుల్స్ నిర్మించడానికి ఒక కొత్త
పద్ధతిని కూడా రూపొందించాడు, ఇది తన పూర్వీకుల కంటే సైన్ 30′ పట్టికలను మరింత ఖచ్చితమైనదిగా చేసింది. ఇది ఒక ముఖ్యమైన
ముందస్తు, ఎందుకంటే ఖగోళ లెక్కల యొక్క ఖచ్చితత్వం సైన్ టేబుల్స్ యొక్క ఖచ్చితత్వంపై
ఆధారపడి ఉంటుంది. అల్-బజ్జానా యొక్క అల్మాగెస్ట్ Almagest లోని సైన్ టేబుల్ 15 ′ వ్యవధి(15′ intervals) లో సంకలనం చేయబడింది మరియు నాలుగు సెక్సేజిమల్ ప్రదేశాలకు four sexagesimal places ఇవ్వబడింది. పుస్తకం యొక్క ఆరవ అధ్యాయంలో, అల్-బజ్జానా
టాంజెంట్, కోటాంజెంట్, సైన్, సైన్ ఆఫ్ ది కాంప్లిమెంట్ (కొసైన్), సెకెంట్ మరియు
కోసెకాంట్ (tangent, cotangent, sine, sine of the complement
(cosine), secant and cosecant), అనే పదాలను
నిర్వచిస్తుంది, వాటి మధ్య అన్ని ప్రాథమిక సంబంధాలను (establishing all the elementary relations) ఏర్పరుస్తుంది
గణితంలో, అబూ అల్-వాఫా యొక్క
రచనలు గణిత శాస్త్రం యొక్క సైద్ధాంతిక మరియు ఆచరణాత్మక అంశాలను కలిగి ఉంటాయి.
జ్యామితిపై అతని ఆచరణాత్మక పాఠ్య పుస్తకం, “కితాబ్ ఫిమా
యాహతాజు ఇలైహి అల్-సాని ’మిన్‘ ఇల్మ్ అల్-హందసా A Book on Those Geometric Constructions Which Are Necessary for a Craftsman (Kitab fima yahtaju ilayhi al-sani’ min ‘ilm al-handasa)” ఇస్లామిక్
ప్రపంచంలో వ్రాసిన ఈ రకమైన రేఖాగణిత రచనలలో అసమానమైనది. అతను అంకగణితం arithmetic, పై ఒక ప్రాక్టికల్
పాఠ్య పుస్తకం మరియు లేఖకులు మరియు
వ్యాపారవేత్తల కోసం “కితాబ్ ఫిమా యాహ్తాజు ఇలైహి అల్-‘ఉమ్మల్
వా-ఎల్-కుట్టాబ్ మిన్ ‘ఇల్మ్ అల్-హిసాబ్” (Science of Arithmetic for Scribes and Businessmen -Kitab fima yahtaju ilayhi al-‘ummal wa-‘l-kuttab min ‘ilm al-hisab)అనే పుస్తకాన్ని
వ్రాసాడు
అల్-బజ్జనీ కి
ఆపాదించబడిన రచనల ఆధారంగా, అల్-బజ్జనీ గొప్ప పండితుడు
అనిపిస్తుంది. అతను 22 పుస్తకాలు మరియు గ్రంథాలు రాసినట్లు చెబుతారు. వీటిలో ఖగోళ శాస్త్రం, అంకగణితం మరియు
జ్యామితిపై రచనలు, అలాగే డయోఫాంటస్ మరియు అల్-ఖ్వారిజ్మా Diophantus and Al-Khwārizmī వంటి గణిత శాస్త్రవేత్తల యొక్క బీజగణిత రచనలపై
అనువాదాలు మరియు వ్యాఖ్యానాలు మరియు యూక్లిడ్ ఎలిమెంట్స్‌ Euclid’s Elements పై వ్యాఖ్యానం
ఉన్నాయి. అయితే, ఈ రచనలన్నింటిలో, ఎనిమిది మాత్రమే మిగిలి ఉన్నాయని మనకు తెలుసు. అల్-బజ్జనీ ఖగోళ రచనలలో ప్రధానమైన జుజ్ అల్-వైక్ Zīj al‐wāḍiḥ ప్రస్తుతం లబించుట
లేదు.
చారిత్రక ఆధారాలు, అలాగే అల్-బజ్జనీ యొక్క
సహచరులు మరియు అతని తరువాత వచ్చిన పండితుల తీర్పులు, అతను తన కాలం లో గొప్ప
ఖగోళ శాస్త్రవేత్తలలో ఒకడు అనే విషయాన్ని ధృవీకరిస్తున్నాయి.. అల్-బజ్జనీ ఖగోళ
శాస్త్రం మరియు గణితానికి తన జీవితాన్ని అంకితం చేసిన గొప్ప నైతిక ధర్మాలు కలిగిన
వ్యక్తి అని కూడా చెప్పబడింది. సైన్స్ డొమైన్లో అతని ప్రయత్నాలు అల్-బజ్జనీ తో
మరణించలేదు. వాస్తవానికి, అల్-బజ్జనీ తన పరిశీలనల నుండి సేకరించిన డేటాను అల్-బజ్జనీ తరువాత శతాబ్దాల
తరువాత ఖగోళ శాస్త్రవేత్తలు ఉపయోగించారు. ఇంకా, త్రికోణమితి
శాస్త్రం (science of trigonometry) ఈనాటికీ అతని
పనికి చాలా రుణపడి ఉంది.
