పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో ఇస్లాం వ్యాప్తి The Spread of Islam in West Africa

 

పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో ఇస్లాం ఉనికి ఎనిమిదవ శతాబ్దానికి చెందినది. ఆధునిక దేశాలైన సెనెగల్, గాంబియా, గినియా, బుర్కినా ఫాసో, నైజర్, మాలి మరియు నైజీరియా ప్రాంతాలలో ఇస్లాం క్రమంగా వ్యాప్తి చెందినది. కొన్ని పశ్చిమఆఫ్రికా  దేశాలలో ఇస్లాం ఆర్థిక,   ఆధ్యాత్మిక సందేశం మరియు  అరబిక్ అక్షరాస్యత కారణంగా అభివృద్ధి చెందినది.

పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో ఇస్లాం యొక్క ప్రారంభ ఉనికి వాణిజ్యంతో ముడిపడి ఉంది.  పశ్చిమ ఆఫ్రికాలోకి ఇస్లాంను ప్రవేశపెట్టడంలో ఉత్తర ఆఫ్రికా వ్యాపారులు ప్రధాన పాత్రధారులు. పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో, ఘనా, మాలి మరియు సోంఘే యొక్క మూడు గొప్ప మధ్యయుగ సామ్రాజ్యాలు పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో అభివృద్ధి చెందాయి.

పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో ఇస్లాం చరిత్రను మూడు దశల్లో వివరించవచ్చు, మొదటి దశలో, ఆఫ్రికన్ రాజులు ముస్లిం సమాజాలను వేరు చేయడం ద్వారా ముస్లిం ప్రభావాన్ని తగ్గించారు రెండవ దశలో ఆఫ్రికన్ పాలకులు ఇస్లాంను స్థానిక సంప్రదాయాలతో మిళితం చేశారు, మూడవ దశలో, ఆఫ్రికన్ ముస్లింలు షరియత్‌ను అమలు చేయండి అని వత్తిడి చేసారు.  

ఇస్లాం యొక్క ప్రారంభ ఉనికి ట్రాన్స్-సహారా వాణిజ్యంతో అనుసంధానించబడిన ప్రాంతాలకు మాత్రమే పరిమితం చేయబడింది. 11వ శతాబ్దంలో అండలూసియన్ భౌగోళిక శాస్త్రవేత్త అల్-బక్రి పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో అరబ్ మరియు ఉత్తర ఆఫ్రికా బెర్బర్ స్థావరాలను నివేదించారు. ఇస్లాం సుదూర వాణిజ్యాన్ని సులభతరం చేసింది. ముస్లిం వ్యాపారులు-పండితులు కూడా ముస్లిమేతర రాజ్యాలలో ముఖ్యంగా ఘనాలో సలహాదారులు మరియు లేఖకులుగా ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించారు. వారు రాజ్యాల పరిపాలనలో సహాయపడేవారు.  

అటవీ మండలాల్లోకి ఇస్లాం వ్యాప్తి చెందడంలో జఖాంకే వ్యాపారి-పండితులు, మాలి మరియు ఐవరీ కోస్ట్‌లోని జూలా వ్యాపారులు మరియు నైజీరియా, ఘనా మరియు గినియా బసౌలో పంతొమ్మిదవ శతాబ్దంలో హౌసా వ్యాపారులు ప్రముఖ పాత్రలో  ఉన్నారు. అటవీ మండలాల్లోని ముస్లిం సంఘాలు తరచూ వ్యాపార ప్రవాసులతో ముడిపడి ఉండేవి.

పురాతన రాజ్యమైన ఘనా యొక్క సరిహద్దులు మధ్య నైజర్ డెల్టా ప్రాంత౦ అందులో ఆధునిక మాలి మరియు ప్రస్తుత మౌరిటానియా మరియు సెనెగల్ భాగాలు ఉన్నాయి. ఈ ప్రాంతం చారిత్రాత్మకంగా సోనింకెన్ మలింకే, వాకూరి మరియు వంగరి ప్రజలకు నిలయంగా ఉంది. నైజర్ డెల్టా ప్రాంతంలో ఇస్లాం వ్యాప్తిలో ఫులానిస్ మరియు సదరన్ సహారన్ సంహజా బెర్బర్స్ కూడా ప్రముఖ పాత్ర పోషించారు.

ఎనిమిదవ శతాబ్దంలో నైజర్ డెల్టా ప్రాంతంలో పెద్ద పట్టణాలు ఉద్భవించాయి, ఎనిమిదవ శతాబ్దంలో, అరబ్ పత్రాలు పురాతన ఘనాను పేర్కొన్నాయి మరియు ముస్లింలు వాణిజ్యం కోసం పశ్చిమ ఆఫ్రికాలోకి సహారాను దాటారు. ఉత్తర ఆఫ్రికా మరియు సహారా వ్యాపారులు ఉప్పు, గుర్రాలు, ఖర్జూరాలు మరియు ఒంటెలను సహారాకు దక్షిణంగా ఉన్న ప్రాంతాల నుండి బంగారం, కలప మరియు ఆహార పదార్థాలతో ఉత్తరం నుండి వ్యాపారం చేసేవారు.

ఎనిమిదవ నుండి పదమూడవ శతాబ్దం వరకు, ముస్లింలు మరియు ఆఫ్రికన్ల మధ్య సంబంధాలు పెరిగాయి మరియు పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో ముస్లిం దేశాలు ఉద్భవించడం ప్రారంభించాయి. పదకొండవ శతాబ్దంలో మధ్య సెనెగల్ లోయలో టక్రూర్ అనే ముస్లిం రాజ్యం ఏర్పడినది. ఇదే సమయంలో, అల్మోరావిడ్ సంస్కరణ ఉద్యమం పశ్చిమ సహారాలో ప్రారంభమైంది మరియు ఆధునిక మౌరిటానియా, ఉత్తర ఆఫ్రికా మరియు దక్షిణ స్పెయిన్ అంతటా విస్తరించింది. అల్మోరావిడ్‌లు ఇస్లాం యొక్క ఫండమెంటలిస్ట్ వెర్షన్‌ను విధించారు. అల్మోరావిడ్లు వాణిజ్య మార్గాలు మరియు పోస్టులను స్వాధీనం చేసుకున్నారు, ఇది టక్రూరి రాజ్యాన్ని బలహీనపరిచేందుకు దారితీసింది. తరువాతి వంద సంవత్సరాలలో, సామ్రాజ్యం అనేక చిన్న రాజ్యాలుగా కరిగిపోయింది.

తరువాతి కొన్ని దశాబ్దాలలో, ఆఫ్రికన్ పాలకులు ఇస్లాంను స్వీకరించడం ప్రారంభించారు. ఈ పాలకులలో చాలామంది ఇస్లాంను సంప్రదాయ మరియు స్థానిక పద్ధతులతో మిళితం చేశారు, కాలక్రమేణా, స్థానిక జనాభా ఇస్లాంను స్వీకరించడం ప్రారంభించింది.

మాలి సామ్రాజ్యం (1215-1450) ఆధునిక మాలి, సెనెగల్, మౌరిటానియా మరియు గినియాలోని చాలా భాగాలను కలిగి ఉంది. ఇది వివిధ మత మరియు సాంస్కృతిక సమూహాలతో బహుళ జాతి రాజ్యంగా ఉంది. న్యాయస్థానంలో కౌన్సెలర్లుగా, సలహాదారులుగా ముస్లింలు ప్రముఖ పాత్ర పోషించారు. సామ్రాజ్య స్థాపకుడు, సుంజియాత కెయితా స్వయంగా ముస్లిం కానప్పటికీ, 1300 నాటికి మాలీ రాజులు ముస్లింలుగా మారారు. వారిలో అత్యంత ప్రసిద్ధుడు మాన్సా మూసా (1307-32).

మాన్సా మూసా ఇస్లాంను రాజ్య మతంగా చేసాడు మరియు 1324 లో మాలి నుండి మక్కాకు తీర్థయాత్రకు వెళ్ళాడు. 14వ శతాబ్దపు ప్రఖ్యాత యాత్రికుడు ఇబ్న్ బటూటా మాన్సా మూసా మరణించిన కొద్దికాలానికే మాలిని సందర్శించాడు. అయితే, పదిహేనవ శతాబ్దం నాటికి, అంతర్గత అసమ్మతి మరియు సహారాన్ టువరెగ్‌తో విభేదాల కారణంగా మాలిసామ్రాజ్యం చాలా వరకు క్షిణించినది.

ఆధునిక ఉత్తర నైజీరియాలోని హౌసా నగర-రాష్ట్రాలు మరియు కనేమ్ రాజ్యంతో సహా అనేక ముస్లిం రాజకీయాలు తూర్పున అభివృద్ధి చెందాయి. హౌసాలాండ్ నగర-రాష్ట్రాల వ్యవస్థను కలిగి ఉంది (గోబిర్, కట్సినా, కానో, జంఫారా, కెబ్బి మరియు జజ్జౌ). చాడ్ సరస్సు సమీపంలోని కనెమ్ రాజ్యం తొమ్మిదవ నుండి 14వ శతాబ్దం వరకు వాణిజ్య కేంద్రంగా అభివృద్ధి చెందింది. తొమ్మిదవ శతాబ్దంలో  ముస్లిం రాజ్యం గా మారింది. దీని తరువాతి రాజ్యం   బోర్ను. ఆధునిక ఉత్తర నైజీరియా తూర్పున హౌసాలాండ్ మరియు బోర్నులో ఎక్కువ భాగం కలిగి ఉంది. 14వ శతాబ్దానికి హౌసాలాండ్‌లోని పాలక వర్గాలందరూ ముస్లింలు, హౌసాలాండ్ పాలకులు స్థానిక పద్ధతులు మరియు ఇస్లాంను మిళితం చేశారు.

మాలి సామ్రాజ్యం యొక్క శిధిలాల నుండి ఉద్భవించిన మండే సోంఘే సామ్రాజ్యం (1430 నుండి 1591 వరకు) విభిన్న మరియు బహుళ జాతి సామ్రాజ్యాన్ని పరిపాలించింది. ఇస్లాం మతం రాజ్య మతం అయినప్పటికీ, జనాభాలో ఎక్కువ మంది ఇప్పటికీ వారి సాంప్రదాయ విశ్వాస విధానాలను పాటిస్తున్నారు. అయితే చాలా మంది పాలకులు స్థానిక ఆచారాలను ఇస్లాంతో కలిపారు. 1465-1492 వరకు పాలించిన సోని అలీ, ముస్లిం పండితులను, ముఖ్యంగా అన్యమత పద్ధతులను విమర్శించే వారిని హింసించాడు.

13వ శతాబ్దంలో, మాన్సా మూసా గావో రాజ్యాన్ని జయించాడు. రెండు శతాబ్దాల తర్వాత, గావో రాజ్యం మళ్లీ సోంఘే సామ్రాజ్యంగా పెరిగింది. సోని అలీ మాలి సామ్రాజ్యంలో ఎక్కువ భాగాన్ని స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. 1493-1529 లో  సోంఘే సరిహద్దులు మునుపటి పశ్చిమ ఆఫ్రికా సామ్రాజ్యానికి మించి విస్తరించాయి.

సోంఘే రాజ్యం ఇస్లామిక్ సంస్థలను ఆదరించింది మరియు ప్రజా భవనాలు, మసీదులు మరియు లైబ్రరీలను నిర్మించినది. 12వ లేదా 13వ శతాబ్దంలో నిర్మించబడిన జెన్నె యొక్క గ్రేట్ మసీదు ఒక ప్రముఖ ఉదాహరణ. గ్రేట్ మసీదు ఆఫ్ జెన్నె ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద మట్టి భవనం. 16వ శతాబ్దం నాటికి నైజర్ బెండ్ ప్రాంతంలో అనేక వాణిజ్య కేంద్రాలు మరియు ఇస్లామిక్ లెర్నింగ్ కేంద్రం టింబక్టు రూపొందినది. టింబక్టు ముస్లిం ప్రపంచం నలుమూలల నుండి పండితులను ఆకర్షించింది.

సోంఘే యొక్క ప్రధాన వ్యాపార భాగస్వాములు మాగ్రిబ్ (వాయువ్య ఆఫ్రికా)లోని మెరెనిడ్ రాజవంశం మరియు ఈజిప్టులోని మామ్లుక్స్. 1591లో మొరాకో దాడి అనంతరం సోంఘే సామ్రాజ్యం ముగిసింది. సోంఘే పతనం పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో పెద్ద సామ్రాజ్యాల పతనానికి కారణమైంది. టింబక్టు ఖ్యాతి తగ్గింది. 12వ మరియు 13వ శతాబ్దాలలో, ఆధ్యాత్మిక సూఫీ సోదరత్వ తరిఖాలు ఈ ప్రాంతంలో వ్యాప్తి చెందడం ప్రారంభించాయి. 20వ శతాబ్దం వరకు ఈ ప్రాంతం ద్వారా ఇస్లాం వ్యాప్తి చెందడంలో సూఫీ ఆదేశాలు ఒక సమగ్ర పాత్రను పోషించాయి.

19వ శతాబ్ధం లో  అక్షరాస్యులైన ముస్లింలు ఇస్లామిక్ సిద్ధాంతం గురించి ఎక్కువగా తెలుసుకోవడం మరియు సంస్కరణలను డిమాండ్ చేయడం ప్రారంభించినారు.  ఇస్లాంను ఆచరించే ముస్లిం సమాజాలలో ఇస్లామిక్ విలువలను పూర్తిగా అవలంబించిన మరియు షరియాను స్థాపించిన సమాజాలకువిలువ పెరిగింది..

పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో మొట్టమొదటి జిహాద్ 17వ శతాబ్దంలో మౌరిటానియాలో ప్రారంభం అయినది. పండితుడు నాసిర్ అల్-దిన్ అనే పండితుడు షర్ర్ బుబ్బా అనే విఫలమైన జిహాద్‌కు నాయకత్వం వహించాడు. సెనెగాంబియా మరియు హౌసలాండ్‌లో (ఇప్పుడు ఉత్తర నైజీరియాలో ఉంది) జిహాద్ ఉద్యమాలు విజయవంతంగా అయినాయి.  

1802లో, ఉత్మాన్ డాన్ ఫోడియో, ఫులానీ పండితుడు, ఫులానీ అశ్వికదళం మరియు హౌసా రైతుల సహాయంతో, ప్రధాన జిహాద్‌కు నాయకత్వం వహించాడు. ఉత్మాన్ డాన్ ఫోడియో ఈ ప్రాంతంలోని హౌసా పాలకులను పడగొట్టాడు మరియు వారి స్థానంలో ఫులానీ ఎమిర్‌లను నియమించాడు. ఈ ఉద్యమం ముస్లిం సమాజంలో అధికార కేంద్రీకరణ, విద్యా సంస్కరణలు మరియు చట్టం యొక్క రూపాంతరాలకు దారితీసింది. ఉత్మాన్ డాన్ ఫోడియో అరబిక్ గ్రంథాలు మరియు అరబిక్ లిపిలో వ్రాసిన మాతృభాషను కలిగి ఉన్న మతపరమైన పనితో సాహిత్య పునరుజ్జీవనాన్ని కూడా రేకెత్తించారు. ఉత్మాన్ డాన్ ఫోడియో వారసులు సాహిత్య ఉత్పత్తి మరియు విద్యా సంస్కరణల వారసత్వాన్ని కొనసాగించారు.

ఉత్మాన్ డాన్ ఫోడియో ఉద్యమం ప్రేరణ తో  సెనెగాంబియా ప్రాంతానికి చెందిన తుకులోర్ అల్ హజ్ ఉమర్ తాల్ యొక్క జిహాద్ ఒక ముఖ్యమైన ఉదాహరణ. 1850 నుండి 1860 వరకు, ఉమర్ తాల్ అతను మూడు బంబారా రాజ్యాలను జయించాడు. 1857లో మెడిన్‌లో ఫ్రెంచ్ చేతిలో ఉమర్ తాల్ టాల్ ఓడిపోవడం మరియు 1880లలో అతని కొడుకు ఓటమి తర్వాత, ఉమర్ తాల్ అనుచరులు ఉత్తర నైజీరియాలో తిజానీ క్రమం యొక్క ప్రభావాన్ని వ్యాప్తి చేస్తూ పశ్చిమం వైపు పారిపోయారు. ఫ్రెంచ్ వారు ఈ ప్రాంతాన్ని నియంత్రించినప్పటికీ, సమోరి టూరే ఫ్రెంచికి వ్యతిరేకంగా 30,000 మంది బలమైన సైన్యాన్ని సేకరించాడు. సమోరి టూరే మరణం తరువాత, ఫ్రెంచ్ దళాలు 1901లో టూరే కుమారుడిని ఓడించాయి. సెనెగల్‌లోని ఫ్రెంచ్ ఆక్రమణ ఇస్లామిక్ అభ్యాసం యొక్క చివరి అభివృద్ధిని తగ్గించినది.

బ్రిటీష్ వారు 1897లో సోకోటో కాలిఫేట్‌ను స్వాధీనం చేసుకోవడం ప్రారంభించినప్పుడు బానిసత్వ వ్యతిరేక ఉద్యమం ప్రారంభించారు.. 1903లో బ్రిటిష్ దళాలు చేతిలో సోకోటో కాలిఫేట్ ముగిసింది. కలోనియల్ అధికారులు స్థాపించబడిన సామాజిక క్రమాన్ని కొనసాగించడానికి ప్రయత్నించారు మరియు ఉత్తర నైజీరియన్ ఎమిర్ల ద్వారా పాలించారు. వలసవాదం ఉత్తర నైజీరియన్ ముస్లిం సమాజంపై చాలా ప్రభావం చూపింది. ఆధునిక కమ్యూనికేషన్ మరియు రవాణా మౌలిక సదుపాయాలు ముస్లిం సమాజాల మధ్య పెరిగిన మార్పిడిని సులభతరం చేశాయి. ఫలితంగా, ఇస్లాం కొత్త పట్టణ కేంద్రాలు మరియు యోరుబా భూమి వంటి ప్రాంతాలలో వేగంగా వ్యాప్తి చెందడం ప్రారంభించింది. అదేవిధంగా ఫ్రెంచ్ సూడాన్‌లో, ఇస్లాం వేగంగా వ్యాపించింది. ముస్లింలు రాజకీయ అధికారాన్ని కోల్పోయినప్పటికీ, 20వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో ముస్లిం సంఘాలు వేగంగా ప్రవేశించాయి.

మధ్యయుగ సామ్రాజ్యాలు మరియు పంతొమ్మిదవ శతాబ్దపు సంస్కరణ ఉద్యమాల వారసత్వం నేటి సెనెగల్, గాంబియా, మాలి, నైజీరియా, బుర్కినా ఫాసో, నైజీరియా, లో బలంగా ఉంది. పశ్చిమ ఆఫ్రికాలో ముస్లిం సంఘాలు ఒక సహస్రాబ్దికి పైగా ఉనికిలో ఉన్నాయి, ఆఫ్రికన్ ల్యాండ్‌స్కేప్‌లో ఇస్లాం ఒక ముఖ్యమైన భాగం అనే వాస్తవాన్ని సూచిస్తుంది.