మద్య ఆసియా లో ఇస్లాం

తజికిస్తాన్ , ఉజ్బెకిస్తాన్ , తుర్క్మెనిస్తాన్, కిర్గిజ్స్తాన్Kyrgyzstan, కజకిస్తాన్ దేశాలను కలిపి ప్రధానంగా మద్య ఆసియా దేశాలు అని పిలుస్తారు.

 

ఈ దేశాలలో ప్రధానం గా అనుసరించబడే మతం సున్ని ఇస్లాం.మధ్య ఆసియాలో మొత్తం జనాభా 66 మిలియన్లు. ఈ దేశాలలో ప్రధానo గా మాట్లడబడే భాషలు:టర్కిక్ భాష, తాజిక్(పర్సియన్) భాష మరియు క్లాసికల్ అరబిక్ (పవిత్ర భాష).

 మద్య ఆసియా దేశాలలో ముస్లిం జనభా శాతం -తజికిస్తాన్ లో 98%,ఉజ్బెకిస్తాన్ లో 96.3%, తుర్క్మెనిస్తాన్ లో 93.1%, కిర్గిజ్స్తాన్ లో 88.8% మరియు కజకిస్తాన్లో 70.2% గా ఉంది. ఇస్లామిక్ చరిత్ర ప్రారంభం నుండి మధ్య ఆసియాలో ఇస్లాం ఉనికిలో ఉంది. 

సున్నీ ఇస్లాం మధ్య ఆసియాలో అత్యంత విస్తృతంగా ఆచరించే మతం. పామిర్ పీఠభూమి మరియు పశ్చిమ తియాన్ షాన్ పర్వతాలలో (ఇస్మాయిలీ తెగల షియాలు) మరియు జరాఫ్‌షాన్ నదీ లోయ, సమర్‌కండ్ నుండి బుఖారా వరకు (ఇమామిలు- షియాలు ) పెద్ద సంఖ్యలో జనాభాను కలిగి ఉన్నారు.

 8వ శతాబ్దపు తొలిభాగంలో ఈ ప్రాంతాన్ని ముస్లింలు ఆక్రమించడంలో భాగంగా ఇస్లాం మధ్య ఆసియాకు వచ్చింది. అనేక మంది ప్రసిద్ధ ఇస్లామిక్ శాస్త్రవేత్తలు మరియు తత్వవేత్తలు మధ్య ఆసియా నుండి వచ్చారు మరియు తైమూరిడ్ సామ్రాజ్యం మరియు మొఘల్ సామ్రాజ్యంతో సహా అనేక ప్రధాన ముస్లిం సామ్రాజ్యాలు మధ్య ఆసియాలో ఉద్భవించాయి.

 ఇస్లాం యొక్క ఆగమనం మరియు మధ్యయుగ కాలం ఖలీఫాల యుగం • ముహమ్మద్(స) కింద విస్తరణ, 622–632 • రషీదున్ కాలిఫేట్ సమయంలో విస్తరణ, 632–661 • ఉమయ్యద్ కాలిఫేట్ కాలంలో విస్తరణ, 661–750 మధ్య ఆసియాపై నియంత్రణ కోసం అబ్బాసిద్ కాలిఫేట్ మరియు చైనీస్ టాంగ్ రాజవంశం మధ్య 751లో జరిగిన తలాస్ యుద్ధం ఈ ప్రాంతం లో ఇస్లాం విస్తరణ లో ఒక ప్రధాన మలుపు.అప్పటినుంచి ఈ ప్రాంతంలోని ప్రజలు సామూహికo గా ఇస్లాం మతంలోకి మారడం ప్రారంభించినారు. 

 10వ శతాబ్దంలో చాలా మంది టర్కిక్ ఖానేట్లు ఇస్లాంలోకి మారారు. మే 12, 922న బాగ్దాద్ ఖలీఫా రాయబారి అయిన అహ్మద్ ఇబ్న్ ఫడ్లాన్ వోల్గా బల్గేరియాకు రావడం ఆధునిక టాటర్‌స్థాన్‌లో సెలవుదినంగా జరుపుకుంటారు. ముస్లిం నాయకత్వం ప్రభావంతో అనేక సామాజిక-రాజకీయ మరియు ఆర్థిక సంస్థల కారణంగా పట్టణ కేంద్రాలు ఈ ప్రాంతంలో ఇస్లాంను స్వీకరించడానికి మొట్టమొదట ఉన్నాయి. గ్రామీణ ప్రాంతాలు గణనీయంగా తర్వాత ఇస్లామీకరించబడ్డాయి. పట్టణ ప్రాంతాలు సాధారణంగా ఉలేమాలచే ఆధ్యాత్మికంగా ప్రభావితమవుతుండగా, గ్రామీణ ప్రాంతాలలో సూఫీ ఆధ్యాత్మికవేత్తలు ప్రముఖ అధికారాన్ని కలిగి ఉన్నారు.

 ఇస్లామిక్ నాగరికతలో భాగంగా ఈ ప్రాంతం యొక్క ఇస్లామీకరణ ఈ ప్రాంతంలోని స్థానిక సంస్కృతులపై తీవ్ర ప్రభావాన్ని చూపింది. ఈ ప్రాంతంలో ఇస్లామీకరణ అనేది ఇస్లాంను స్థానిక సంస్కృతుల్లో మిళితం చేయడం, జానపద ఇస్లాం అని పిలువబడే కొత్త ఇస్లామిక్ పద్ధతులను సృష్టించడం కలిగి ఉంది. 

 13వ శతాబ్దంలో మధ్య ఆసియాపై మంగోల్ దండయాత్ర వరకు, సమర్‌కండ్, బుఖారా మరియు ఉర్గెంచ్ ఈ ప్రాంతంలో ఇస్లామిక్ అభ్యాసం, సంస్కృతి మరియు కళలకు కేంద్రాలుగా అభివృద్ధి చెందాయి. అల్-ఖ్వార్జిమి, అబు రేహాన్ బిరుని, ఫరాబీ మరియు అవిసెన్నావంటి మధ్య ఆసియా ఇస్లామిక్ శాస్త్రవేత్తలు మరియు తత్వవేత్తలు తదుపరి శతాబ్దాలలో యూరోపియన్ సైన్స్ అభివృద్ధిపై ముఖ్యమైన ప్రభావాన్ని చూపారు 

 రష్యన్ సామ్రాజ్యం-ఇస్లాం: 1860లు మరియు 1870లలో రష్యన్ సామ్రాజ్యం ఈ ప్రాంతాన్ని ఆక్రమించిన తర్వాత, పశ్చిమ మధ్య ఆసియా జారిస్ట్ రష్యా నియంత్రణలోకి వచ్చింది. రష్యన్ సామ్రాజ్యం 1860ల మధ్య నుండి 1917 వరకు మధ్య ఆసియా లోని ఇస్లాం పై సహన వైఖరి వహించారు. సోవియట్ యూనియన్-ఇస్లాం: 1917 నాటి రష్యన్ విప్లవాల తరువాత సోవియట్ పాలన రావడం మరియు తదుపరి అంతర్యుద్ధం ఇస్లాం మతంపై మార్క్సిస్ట్ వ్యతిరేకతను తెచ్చిపెట్టాయి

 1920ల ప్రారంభంలో బోల్షెవిక్ పాలన యొక్క మొదటి కొన్ని సంవత్సరాలలో, సోవియట్ అధికారులు మధ్య ఆసియాపై తమ పట్టును పటిష్టం చేయడానికి ఇతర లక్ష్యాలకు (సంస్కృతిని ఆధునికీకరించడానికి, పాఠశాలలను నిర్మించడానికి, మహిళల స్థానాన్ని మెరుగుపరచడానికి) ప్రాధాన్యతనిస్తూ ఆచరణాత్మక విధానాన్ని తీసుకున్నారు ఈ సమయంలో, బోల్షెవిక్‌లు వారి లక్ష్యాలను సాధించడానికి జాడిడ్‌Jadidsలతో (ముస్లింలు మెరుగైన విద్య వంటి సామాజిక మరియు సాంస్కృతిక సంస్కరణల వైపు పనిచేస్తున్నారు) సహకరించారు. ఈ ప్రక్రియలో, బోల్షెవిక్‌లు 1920లు మరియు 1930లలో జాతి పరంగా మధ్య ఆసియాను ప్రత్యేక రిపబ్లిక్‌లుగా విభజించే సమయంలో వారి విధానాలకు అనుకూలమైన అధికారులను నియమించడం ద్వారా మార్క్సిస్ట్ భావజాలానికి అనుకూలమైన కొత్త రాజకీయ ఉన్నత వర్గాన్ని సృష్టించారు.

 1926లో, సోవియట్ ప్రభుత్వం ఇస్లాం పట్ల సహనవైఖరి విడనాడి ఖండన వైఖరి అవలంభించినది. ప్రభుత్వం ప్రైవేట్ మత పాఠశాలలను మూసివేసింది. 1927 మరియు 1929 మధ్య, మధ్య ఆసియాలో మసీదులను మూసివేయడానికి ప్రచారాన్ని నిర్వహించింది. మసీదులు మూయబడినవి మరియు ఇమామ్‌లను అరెస్టు చేసి, ఇస్లాంను కమ్యూనిజం యొక్క శత్రువుగా భావించారు. ఈ దాడులు జరిగినప్పటికీ, మధ్య ఆసియాలోని ఇస్లాం కుటుంబ-ఆధారితంగా మారింది. ఆసియా మరియు కజాఖ్స్తాన్ ముస్లింల ఆధ్యాత్మిక పరిపాలన, మతపరమైన ఆచారం క్రెమ్లిన్ చే నియంత్రించబడింది.

 1980లు, 1990లు మరియు ఇస్లామిక్ పునరాద్దరణ’రివైవల్1980s, 1990s, and Islamic Revival: 1980ల మధ్యలో మిఖాయిల్ గోర్బచేవ్ ఆచరణలో పెట్టిన గ్లాస్‌నోస్ట్ విధానం వలన 1988 నాటికి సోవియట్ ప్రభుత్వం ఇస్లాం మీద తన నియంత్రణలను సడలించింది. ఫలితంగా, కొత్త మసీదులు, సాహిత్యం మరియు ప్రైవేట్ మతపరమైన పాఠశాలలు తిరిగి రావడంతో సహా వేగవంతమైన మత పునరుద్ధరణ జరిగింది. చాలా మంది మధ్య ఆసియా వాసులు ఇస్లాం అందించే నైతిక మరియు ఆధ్యాత్మిక విలువలపై ఆసక్తి కలిగి ఉన్నారు. 1991లో సోవియట్ యూనియన్ పతనం తర్వాత ఇస్లామిక్ పునరుద్ధరణ మరింత వేగవంతమైంది. సడలించిన ప్రయాణ పరిమితులు, ఇతర ముస్లిం దేశాలతో సాంస్కృతిక మార్పిడిని ప్రారంభించాయి; ఉదాహరణకు, సౌదీ అరేబియా 1980ల చివరలో సోవియట్ యూనియన్‌లోకి ఖురాన్ కాపీలను పంపింది. మధ్య ఆసియాలో ఆచరిస్తున్న ఇస్లాం, ఈ కొద్ది కాలంలోనే చాలా వైవిధ్యంగా మారింది.ఇంకా, సోవియట్ యూనియన్ పతనం నేపథ్యంలో రిపబ్లిక్‌లు ఎదుర్కొంటున్న అనేక రాజకీయ మరియు ఆర్థిక సమస్యలకు ప్రత్యామ్నాయాలు మరియు పరిష్కారాలను అందించినందున ఇస్లాం ఆకర్షణీయంగా ఉంది. 

 అయితే, మధ్య ఆసియా రిపబ్లిక్‌ల ప్రభుత్వాలు రాజకీయ రంగంలో ఇస్లాం పట్ల జాగ్రత్త వహించాయి. 1992లో ఇస్లామిక్ పునరుజ్జీవన పార్టీ అనే రాడికల్ ఇస్లామిస్ట్ గ్రూప్ అద్వర్యం లో తజిక్ అంతర్యుద్ధం ప్రారంభం అయి 1997 వరకు కొనసాగిన అంతర్యుద్ధం, ఇతర మాజీ సోవియట్ రిపబ్లిక్‌లకు ఇస్లామిక్ రాడికల్ సమూహాల వల్ల కలిగే ప్రమాదాలను ప్రదర్శించింది. 1996లో ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌ను తాలిబాన్ స్వాధీనం చేసుకోవడం ఆ ముప్పును మరింతగా నొక్కిచెప్పింది. అంతర్యుద్ధం తరువాత, తజిక్ ప్రభుత్వం భవిష్యత్తులో ఉద్రిక్తతలను నివారించడానికి ఇస్లామిక్ సమూహాలను ప్రభుత్వంలో చేర్చుకుంది. అయినప్పటికీ, ఇతర సెంట్రల్ ఆసియా రిపబ్లిక్‌లు ఇస్లామిక్ సమూహాలను రాజకీయ ప్రక్రియలో పాల్గొనడానికి అనుమతించకుండా అణచివేత మరియు హింసించడం కొనసాగించాయి.

 మద్య ఆసియా లోని అన్ని ఇస్లామిక్ ఉద్యమాలు హింసాత్మకమైనవి కావు; కొన్ని ఇస్లామిక్ గ్రూప్లు శాంతియుత పద్ధతుల ద్వారా అన్ని ముస్లిం దేశాలను ఏకం చేయడం మరియు వాటిని పునరుద్ధరించిన కాలిఫేట్‌తో భర్తీ చేయడం వాటి ప్రకటిత లక్ష్యం. ఈ కారణంగా, మధ్య ఆసియాలోని ప్రభుత్వాలు ఇస్లామిక్ గ్రూప్లను ముప్పుగా పరిగణించి నిషేదించాయి. 21 వ శతాబ్దం: 2001 నుండి, మధ్య ఆసియా రిపబ్లిక్‌లలో జాతి మరియు మతపరమైన ఉద్రిక్తతలు స్థానిక పేదరికం మరియు పేలవమైన ఆర్థిక పనితీరుతో కలిపి వాటిని మరింత అస్థిరంగా మార్చాయి. అయినప్పటికీ, ప్రభుత్వాలు ఇస్లామిక్ సమూహాలను అణిచివేతలకు సమర్థనగా వాటిని ఉపయోగిస్తాయి,

 20వ శతాబ్దంలో, ఆసియాలో సోవియట్ యూనియన్ మరియు జిన్‌జియాంగ్‌లోని పీపుల్స్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ చైనా, ఇస్లాం మతపరమైన ఆచారాలపై తీవ్రమైన ఆంక్షలు విధించాయి. 21 వ శతాబ్దం లో సెంట్రల్ ఆసియా రిపబ్లిక్‌లు రాడికల్ ఇస్లాం తీవ్రవాదాన్ని ఎదుర్కోవడానికి చర్యలు చేపట్టాయి. తజికిస్థాన్‌లో, ప్రభుత్వ పాఠశాలల్లో హిజాబ్ నిషేధించడం ఇస్లామిక్ సమూహాల చట్టపరమైన హక్కులు రద్దు చేయడం మరియు రాజకీయాలలో ఇస్లాం యొక్క స్థానాన్ని క్షీణింపజేయడo వంటి చర్యలను చేపట్టడం జరిగింది.