ప్రతి ముస్లిం తప్పక చదవాల్సిన 5గురు ప్రముఖ ఇస్లామీక్ తత్వవేత్తలు (5 Islamic Philosophers Every Muslim Must Re

·      ఇస్లామిక్ తత్వశాస్త్రం ను పరిశిలించిన ఇస్లామిక్ ప్రపంచం లో తాత్విక ఆలోచనాపరులు చాలా మంది కనిపిస్తారు. వారిని గురించి తెలుసుకోవడం వారి రచనలను అధ్యయనం చేయడం ద్వారా ఇస్లామిక్ సమాజం యొక్క మేధో స్థాయిని అర్ధం చేసుకోవచ్చు. నేను ముస్లింలందరికీ ఐదుగురు ముస్లిం తత్వవేత్తలను సిఫార్సు చేయాలనుకుంటున్నాను. ఈ పరిచయం తగినంత ఆసక్తిని ఉత్పన్నం చేస్తుంది, తద్వారా ప్రజలు వారిని చదవడం ప్రారంభించవచ్చు

ఈ గొప్ప తత్వవేత్తల రచనలను చదవడానికి తత్వశాస్త్రం యొక్క విద్యార్థి లేదా గురువుగా ఉండవలసిన అవసరం లేదు. వారి రచనల యొక్క సంక్లిష్టత మరియు ఆడంబరం, ఇస్లాం యొక్క స్వర్ణ యుగం యొక్క నాణ్యతకు సూచనగా చెప్పవచ్చు. అందరు విద్యావంతులైన ముస్లింలు వారి వారసత్వాన్ని వారి మేధో సంపదను తెలుసుకోవాలి. వారి రచనల యొక్క పఠనం ఇస్లామిక్ నాగరికత యొక్క విశాలమైన మేధో హద్దులను గ్రహించడంలో మనకు సహాయం పడవచ్చు.

1.అల్-ఫరాబి (872-951 AD)Al-Farabi (872-951 AD)  

అరబిక్ లో అల్-ముఅల్లిం  అల్-థానీగా పిలువబడే అబూ నసర్ ముహమ్మద్ అల-ఫరాబి, “ఇబ్న్ సిన మరియు అవర్రోస్లతో(Averroes)పాటు ముస్లింలలో పెర్పిటెటిక్స్(Peripatetics) లేదా హేతువాది” గా గుర్తించారు. అతను తన పుస్తకం "రెండు తత్వవేత్తల ఆలోచనలు సేకరించడం" ("The gathering of the ideas of the two philosophers") లో ప్లేటో మరియు అరిస్టాటిల్ యొక్క ఆలోచనలను సేకరించేందుకు ప్రయత్నించాడు. ప్రపంచం లో రెండవ ఉపాధ్యాయుడు (“the second master" of philosophy)  (అరిస్టాటిల్ మొదటివాడు) మరియు ప్రపంచం యొక్క గొప్ప తత్వవేత్తలలో ఒకడుగా పిలువబడతాడు. అతని రచనలు  అలెగ్జాండ్రియన్ తాత్విక ఆలోచనను పునరుద్ధరించడం మరియు నూతన రూపు ఇవ్వడానికి అంకితం చేయబడినవి.

అరిస్టాటిల్ మరియు ప్లాటోనిక్ ఆలోచనల విశ్లేషణ లో  అతని కృషి గొప్పది  మరియు ఇస్లామిక్ ప్రపంచం ఈ సెంట్రల్ ఆసియన్ తత్వవేత్తకి ఎంతోగా   రుణపడి ఉంది. అతను గ్రీకు తత్త్వ శాస్త్రాన్ని అభివృద్ధి పరచినాడు. అతను తత్వశాస్త్రం, గణితం, సంగీతం, మెటాఫిజిక్స్ మరియు  రాజకీయ తత్త్వశాస్త్రంలో ఘటికుడు మరియు  అతని రచనలు ప్రామాణికాలుగా పరిగణించ బడాతాయి.  రాజకీయ తత్త్వ శాస్త్రంలో అతడి అతి ముఖ్యమైన పుస్తకం “అరా అహ్ల్ అల్ మదీనా అల్-ఫాయీల”. (అత్యంత అధిక ప్రమాణాలు కల నగర ప్రజల అభిప్రాయలు) (The Views of the People of The Virtuous City).

తన సంపన్న ప్రమాణాలు కల నగరం(Virtuous City)ను, ఆల్-ఫరాబి  ప్లోటో రిపబ్లిక్ లో మాదిరి ధర్మం పై ఆధారపడిన నగరం గా వివరిస్తాడు. దానిలో అతను  పౌరుల అంతిమ సంతోషాన్ని కోరుకుంటాడు మరియు తత్వవేత్తల జ్ఞానోదయ దృక్పథాలతో మార్గనిర్దేశం చేస్తాడు. ప్రజాస్వామ్యానికి సంబంధించిన సుగుణాలను పరిశీలించిన మొట్టమొదటి ముస్లిం తత్వవేత్తగా  అల్-ఫరాబీని భావిస్తారు.  ఇస్లాం మరియు ప్రజాస్వామ్యం పరస్పర పురకాలు అని వాదించిన  వ్యక్తి అల్-ఫరాబి. ప్రజాస్వామ్యంపై అతని భావాలు ఉన్నతమైనవి. స్వేచ్ఛా సమాజాలలో (free societies) మర్యాదపూర్వకమైన సమాజాలు (virtuous societies) కావాలని, ఫ్రీ సొసైటీలలో ఉన్న మంచి వ్యక్తులు ధర్మం కొనసాగించటానికి స్వేచ్ఛ కలిగి ఉంటారు అని అoటాడు.ఆల్ ఫరాబి గురించి  పఠనం విజ్ఞాన దాయకంగా, ప్రకాశవంతంగా ఉంటుంది. అతను రాజకీయల  గురించి ఆలోచించటమే కాకుండా మిమ్మిల్లి కూడా రాజకీయాల గురించి ఆలోచింపజేస్తాడు.

2.అల్-ఘజ్జాలి (1058-1111 AD)Al-Ghazzali (1058-1111 AD)

అబూ హమీద్ అల్-ఘజాలి ఇస్లామిక్ ఆలోచనావాది మరియు ఇస్లాం  యొక్క అతి ముఖ్యమైన పండితులలో ఒకరు. ఇతను ఒక తత్వవేత్త, న్యాయశాస్త్ర  పండితుడు మరియు వేదాంతవేత్త మరియు ఇబ్న్ అరబీ వలే  రహస్య ఆధ్యాత్మిక ఆలోచనాపరుడు (mystical thinker. అనేకమంది ముస్లింలకు అల్-ఘజజాలి ముజాద్దాద్ (Mujaddid) అనగా  ఇస్లాం యొక్క పునరుత్థానం కోసం కృషి చేసిన వాడు.  తత్త్వవేత్తలు మరియు వేదాంతులు మధ్య హేతువాదులు  మరియు సాంప్రదాయవాదులు  మరియు మిస్టకల్ మరియు సాంప్రదాయికల మధ్య సమన్వయము  చేయడానికి ప్రయత్నించాడు. అతని “ఇహ్య ఉలూం అల్-దిన్”, (ది రివైవల్ ఆఫ్ రిలీజియస్ సైన్సెస్ The Revival of Religious Sciences)విబిన్న వాదాల మద్య సమన్వయము కుదిర్చే బంగారు మధ్యే మార్గం.

షరియా మరియు తరిఖా (law and mysticism) ను సమన్వయపరచడం లో ఇతనిని భారత దేశ షేక్ రబ్బానీ(ఇస్లామిక్ తత్వవేత్త) తో పోల్చవచ్చు. ఇహ్యా ఇతని ముఖ్యమైన రచన  మరియు అన్ని ఇస్లామిక్ పండితుల ద్వారా చదవబడాలి.  విద్యావంతులైన ముస్లింలు అందరూ అల్-గజ్జాలి యొక్క కితాబ్ అల్-మున్కిద్ మిన్ అల్ దలాల్ (al-Munqidh min al-Dalal) ను చదవవలసి ఉంటుంది, దీనిలో అతని పండిత  మరియు ఆధ్యాత్మిక సందేహాలు మరియు నిజం కోసం అతని  అన్వేషణ గ్రహించ వచ్చు. ఈ పుస్తకం ఒక స్వతంత్ర కళల విద్యగానే ఉంది.

“తత్వవేత్తల యొక్క విరుద్ధమైన భావనలు ”అతని ప్రధాన రచన ఇస్లామిక్ జ్ఞానమీమాంస లో ముఖ్యమైనది. సంశయవాదంతో అతను అన్ని సంఘటనలకు కారణం   భౌతిక సంయోగాల మేళవింపు  కాదని దేవుని అభీష్టం(will of god)అని అభిప్రాయ పడినాడు. తరువాతి శతాబ్దంలో ఎవర్రోస్ అల్-ఘజాలి యొక్క విరుద్దానికి విరుద్దం ప్రకటించినాడు

3.ఇబ్న్ రష్ద్ (1126-1198 AD)Ibn Rushd (1126-1198 AD)

పడమటి దేశాల వారిచే   అవెర్రొస్ గా పిలవబడే ఇబ్న్ రష్ద్ మధ్యయుగ అండలుషియాకు చెందిన తత్వవేత్త. ఇతను తర్కం, అరిస్తోతిల్ మరియు ఇస్లామిక్ తత్వ శాస్త్రము, మాలకి ఇస్లామిక్ న్యాయశాస్త్రం పై రచనలు చేసినాడు.  పాశ్చాత్య మత మరియు తత్వశాస్త్రంపై ప్రభావాన్ని కలిగి ఉన్నాడు. కొందరు ముస్లిం చరిత్రకారులు ఇతనిని ఆధునిక జ్ఞానోదయం ఉన్న పడమటి అరిస్తోతిల్ అని వర్ణించారు. ఇబ్న్ రష్ద్ ఒక గొప్ప ఆలోచనాపరుడు. అతను న్యాయాధిపతి, ఇస్లామిక్ చట్ట (మాలికి) నిపుణుడు, వైద్యుడు మరియు తత్వవేత్త.

తన “ఫాస్ల్ అల్-మకాల్” (నిర్ణయాత్మక గ్రంధం The Decisive Treatise ) లో అతను తత్వశాస్త్రం, విజ్ఞానo మరియు మతం, విశ్వాసం మరియు కారణం గురించి ఆలోచన చేస్తాడు.. అతని తహఫత్ అల్-తహాఫత్ (Incoherence of Incoherence) అనేది అల్-గజ్జాలి యొక్క తాహత్ అల్-ఫలాసిఫహ్ (Tahat al-Falasifah ) కు క్రమబద్ధమైన ఖండన  మరియు అరిస్టాటిల్ తత్వశాస్త్రం కు బలమైన రక్షణగా అభివర్ణించారు. ఇబ్న్ రష్ద్ మరియు అల్-ఘజజాలి ఇద్దరి రచనలను ఇస్లామిక్ తాత్విక వారసత్వ ప్రముఖ రచనలుగా చెప్పవచ్చు. అందరు ముస్లింలు ఈ తత్వవేత్తలను చదవాలి; వారి  వాదనలలో కొన్ని సన్నిహితంగా ఉంటాయి.

4.ఇబ్న్ అరబీ (1165-1240 AD)Ibn Arabi (1165-1240 AD)

షేక్  అల్-అక్బర్ గా పిలవబడే “అబు అబ్ద్ అల్లాహ్ ముహమ్మద్ ఇబ్నె అలీ ఇబ్న్ ముహమ్మద్ ఇబ్నె అరాబ్బి అల్-హతిమి అత్-తై” "గొప్ప పండితుడు, అరబ్ అండలూసియన్ "సున్ని విద్వాoసుడు, సుఫీ రహస్యవాది, కవి మరియు తత్వవేత్త.

ఇబ్న్ అరబీ  చాలా ప్రత్యేకమైన, అత్యంత కలవరపెట్టే మరియు అదే సమయంలో అత్యంత లోతైన ముస్లిం తాత్విక ఆలోచనాపరుడు. అతను అల్-ఫరాబి లేదా ఇబ్న్ రష్ద్ వంటి హేతుబద్ధ తత్వవేత్త కాదు. అతను రహస్యవాద, ఊహాజనిత మరియు ఏవిధంగాను వర్ణించలేనివాడు. ఇబ్న్ అరబి బహుశా మానవ మేధో వారసత్వంలో మొదటి పోస్ట్ మోడర్న్ మరియు ఫెమినిస్ట్ తత్వవేత్త. అతని రచనలు ఫుసుస్ అల్-హికామ్ (జ్ఞానం యొక్క అంచులలో ) మరియు ఫుతుహత్ అల్-మక్య్యా (మక్కాన్ ఓపెనింగ్స్) బహుశా ఇస్లామిక్ రహస్యవాద మరియు తాత్విక ఆలోచన యొక్కశిఖరం లాంటివి.  ఇబ్న్ అరబీని అర్ధం చేసుకోకుండా ఇస్లామిక్ మేధో వారసత్వాన్ని ఎన్నటికీ పూర్తిగా అర్ధం చేసుకోలేరు.

ప్రొఫెసర్ విలియం చిట్టిక్ ఇబ్న్ అరబీ యొక్క ఆలోచన మీద అనేక పుస్తకాలు రాశారు. ఇబ్న్ అరబీ సృష్టి యొక్క ప్రయోజనం మరియు అర్ధం అల్లాహ్ యొక్క నిరంతర స్వీయ-బహిర్గతం (తజల్లి) గా ఉంటుంది అని వివరణ ఇస్తాడు. ఇబ్న్ అరబీ గ్రంధం  “అల్-షేక్ అల్-అక్బర్” చదవండి.

5.ఇబ్న్ ఖాల్దున్ (1332-1406 AD)Ibn Khaldun (1332-1406 AD)

ఇబ్న్ ఖాల్దున్ ఉత్తర ఆఫ్రికన్ అరబ్ చరిత్రకారుడు. ఇతనిని  సమాజ శాస్త్రం మరియు జనాభా శాస్త్రం వంటి  ఆధునిక విభాగాల యొక్క అగ్రగామిగా పేర్కొన్నారు. అతను తన పుస్తకం, ముక్దాదిమా లేదా ప్రోలేగోమీనాకు ప్రసిద్ధి చెందాడు.

ఇబ్న్ ఖల్దున్ అందరు  సాంఘిక శాస్త్రవేత్తలకు  షేక్ వంటి వాడు.  అతను చరిత్ర యొక్క తత్వవేత్త మరియు మొదటి సాంఘిక శాస్త్రవేత్త. సూత్ర సిద్ధాంతం (normative theory) మీద అనుభావిక భావనను (empirical thought) నొక్కిచెప్పిన మొదటి ప్రధాన ఇస్లామిక్ ఆలోచనాపరుడు. ఇబ్న్ ఖాల్దున్ సాంఘిక శాస్త్రాలలో  మూడు ముఖ్యమైన రచనలు చేశాడు. అతను అనుభావిక వాస్తవాల ప్రాముఖ్యతను నొక్కి చెప్పాడు, మార్పు యొక్క సిద్ధాంతాన్ని అభివృద్ధి చేశాడు మరియు మార్పు యొక్క చిహ్నం గా గిరిజన సంఘీభావాన్ని గుర్తించాడు. ముస్లిం ప్రపంచానికి మంచి పాలనను అందించడానికిఇతని రచనలు తోడ్పడతాయి.రాజకీయ సిద్ధాంతం మరియు దౌత్యంలో ఆయన అభిరుచులు అతడికి ఇస్లామిక్ ఆలోచన లో చాలా ప్రత్యేకమైన స్థలాన్ని ఇస్తాయి.