ఇస్లామీయ స్వర్ణయుగం నాటి ప్రముఖ ఇస్లామిక్ తత్వవేత్తలు (Islamic Political Thinkers in Arabic Golden Ag

ఇస్లామీయ స్వర్ణయుగంను   ఇస్లామీయ పునరుజ్జీవనము అని కూడా పిలుస్తారు,  సాంప్రదాయకంగా ఈ యుగం 8వ శతాబ్దం నుండి 13వ శతాబ్దం వరకూ కానవస్తుంది. కొందరైతే దీనిని 15వ శతాబ్దం వరకూ పొడిగించారు. కొందరైతే 16వ శతాబ్దం వరకూను. ఈకాలంలో ఇస్లామీయ ప్రపంచం లోని ఇంజనీర్లు, పండితులు, వర్తకులూ; కళలకూ, వ్యవసాయానికి, విత్తశాస్త్రానికి, పరిశ్రమలకు, న్యాయశాస్త్రానికి, సాహిత్యానికి, నావికానికి, తత్వానికి, శాస్త్రాలకూ మరియు సాంకేతికరంగానికీ తమ తోడ్పాటునందించారు. తమ సాంప్రదాయక శాస్త్రాలకు స్థానమిస్తూనే కొత్త అధ్యాయాలకు శ్రీకారం చుట్టారు. హౌవర్డ్ R. టర్నర్ ఇలా వ్రాస్తాడు: "ముస్లిం కళాకారులూ, శాస్త్రజ్ఞులూ, రాకుమారులూ మరియు కార్మికులూ అందరూ కలసి ఒక కొంగ్రొత్త సంస్క్రతికి నాంది పలికి దాని ముద్రను అనేక ఖండములలో గల అనేక సమాజాలపై వేశారు.

ఇస్లామిక్ తత్వశాస్త్రం ను పరిశిలించిన ఇస్లామిక్ ప్రపంచం లో తాత్విక ఆలోచనాపరులు చాలా మంది కనిపిస్తారు. వారిని గురించి తెలుసుకోవడం వారి రచనలను అధ్యయనం చేయడం ద్వారా ఇస్లామిక్ సమాజం యొక్క మేధో స్థాయిని అర్ధం చేసుకోవచ్చు. నేను ముస్లింలందరికీ ఐదుగురు ముస్లిం తత్వవేత్తలను సిఫార్సు చేయాలనుకుంటున్నాను. ఈ పరిచయం తగినంత ఆసక్తిని ఉత్పన్నం చేస్తుంది, తద్వారా ప్రజలు వారిని చదవడం ప్రారంభించవచ్చు.

ఈ గొప్ప తత్వవేత్తల రచనలను చదవడానికి తత్వశాస్త్రం యొక్క విద్యార్థి లేదా గురువుగా ఉండవలసిన అవసరం లేదు. వారి రచనల యొక్క సంక్లిష్టత మరియు ఆడంబరం, ఇస్లామిక్  స్వర్ణ యుగం యొక్క నాణ్యతకు సూచనగా చెప్పవచ్చు. అందరు విద్యావంతులైన ముస్లింలు వారి వారసత్వాన్ని వారి మేధో సంపదను తెలుసుకోవాలి. వారి రచనల యొక్క పఠనం ఇస్లామిక్ నాగరికత యొక్క విశాలమైన మేధో హద్దులను గ్రహించడంలో మనకు సహాయం పడవచ్చు.

ఇస్లామిక్ స్వర్ణ యుగం నాటి ప్రసిద్ద తత్వవేత్తలు

1.ఆల్-కిండి:

లాటిన్ లో(Latin: Alkindus) అల్కిన్డుస్ లేదా అల-కిండిగా పిలువబడే అబు యూసుఫ్ య'అక్యుబ్ ఇబ్న్ 'ఇస్సాఖ్ అద్-సబ్బ అల్-కిన్ది(Arabic: أبو يوسف يعقوب بن إسحاق الصبّاح الكندي‎‎,  ( 801–873 AD), ఒక ముస్లిం అరబ్ తత్వవేత్త, బహుముఖు ప్రజ్ఞాశాలి , గణిత శాస్త్రజ్ఞుడు, వైద్యుడు మరియు సంగీతకారుడు.

అల్-కిండి ముస్లిం (peripateticపెర్పెటాటిక్) హేతువాద తత్వవేత్తలలో మొట్టమొదటివాడు మరియు ముస్లిం ప్రపంచం లో  గ్రీకు మరియు హెలెనిస్టిక్ తత్వశాస్త్రం యొక్క సంశ్లేషణ, అనుసరణ మరియు ప్రచారం కొరకు "ఇస్లామిక్ లేదా అరబిక్ తత్త్వశాస్త్రం యొక్క తండ్రి" గా ఏకగ్రీవంగా పిలవబడినాడు.

అల్-కిండి కింది తెగకు చెందినవాడు. అతను బస్సాలో జన్మించాడు మరియు బాగ్దాద్లో చదువుకున్నాడు.  అల్-కిండి ని హౌస్ ఆఫ్ విస్డం(wisdom) లో  అబ్బాసిద్ ఖలీఫాలు  అరబిక్ భాష లోకి గ్రీకు శాస్త్రీయ మరియు తాత్విక గ్రంథాల అనువాదాన్ని పర్యవేక్షించేందుకు నియమించారు. "ప్రాచీన తత్వవేత్తల "  ( మొదట్లో ముస్లిం పండితులు గ్రీకు తత్వశాస్త్రన్ని ఆ విధంగా పిలిచేవారు.) పరిచయం అతని మేధో అభివృద్ధిపై తీవ్ర ప్రభావాన్ని చూపింది మరియు అతడు వందలాది ఒరిజినల్ (వాస్తవమైన) గ్రంథాలను, గణితము, ఖగోళ శాస్త్రం, ఔషధ శాస్త్రం, జ్యోతిషశాస్త్రం మరియు ఆప్టిక్స్, వాతావరణ శాస్త్రం, భూగర్భ శాస్త్రం, జంతు శాస్త్రం   గురించి వ్రాయటానికి దారితీసింది.

గణితశాస్త్ర రంగంలో, అల్-కిండి భారతీయ అంకెలను ఇస్లామిక్ మరియు క్రిస్టియన్ ప్రపంచానికి పరిచయం చేయటంలో ముఖ్య పాత్ర పోషించారు. అతను గూఢ లిపి విశ్లేషణలో  మార్గదర్శకుడు మరియు  అనేక సాంకేతికలిపులను,  నూతన పద్ధతులను రూపొందించాడు. తన గణిత మరియు వైద్య నైపుణ్యం ఉపయోగించి, వైద్యులు ఔషధాల యొక్క శక్తిని గణించడాన్ని  అభివృద్ధి చేయగలిగాడు.

అల్-కిండి యొక్క తత్వసంబంధ రచనలకు ముఖ్య ఉద్దేశ్యం తత్వశాస్త్రం మరియు ఇతర "సనాతన" ఇస్లామిక్ శాస్త్రాలు, ముఖ్యంగా వేదాంతశాస్త్రం మధ్య అనుకూలత పెంపొందించడం. ఆయన రచనలలో అనేకమైనవి వేదాంతశాస్త్రంలో ఆసక్తి కలిగి ఉన్న అంశాలతో నిండి ఉన్నవి. వీటిలో అల్లాహ్ స్వభావం, ఆత్మ మరియు ప్రవచనాత్మక జ్ఞానం ఉన్నాయి. ముస్లిం మేధావులకు అందుబాటులో ఉన్న తత్వశాస్త్రాన్ని రూపొందించడంలో ముఖ్యపాత్ర పోషించినప్పటికీ, అతని స్వంత తాత్విక ఉత్పత్తి అల్-ఫరాబిచే కప్పివేయబడింది మరియు ఆధునిక పండితుల పరిశీలన కోసం అతని పాఠాలు చాలా తక్కువగా ఉన్నాయి.

అల్-కిండి అనేక రకాలైన ఆలోచనలకు  గురువుగా ఉన్నారు మరియు అతని కాలంలోని గొప్ప ఇస్లామిక్ తత్వవేత్తలలో ఒకరిగా ఉన్నారు.

ఇటాలియన్ పునరుజ్జీవనోద్యమ పండితుడు  జిరాలోమో కార్డానో (1501-1575) అతనిని మధ్యయుగాల యొక్క పన్నెండు మంది  గొప్ప తత్వవేత్తలలో ఒకడిగా భావించారు. ఇబ్న్ అల్-నడిమ్ ప్రకారం, అల్-కిండి కనీసం రెండు వందల అరవై పుస్తకాలు రాశారు, జ్యామితి (ముప్పై రెండు పుస్తకాలు), ఔషధం మరియు తత్వశాస్త్రం (ఇరవై రెండు పుస్తకాలు), తర్కం (తొమ్మిది పుస్తకాలు), మరియు భౌతిక శాస్త్రం పన్నెండు పుస్తకాలు).

భౌతికశాస్త్రం, గణితం, ఔషధం, తత్వశాస్త్రం మరియు సంగీతం యొక్క రంగాలలో అతని ప్రభావం చాలా శతాబ్దాల కాలం వరకు కొనసాగింది. అతని పుస్తకాలు  చాలా వరకు కోల్పోయినప్పటికీ,  గెరార్డ్ అఫ్ క్రెమోనియా ద్వారా లాటిన్ అనువాదాల రూపంలో మరియు ఇతరుల ద్వారా  అరబిక్ లిఖిత ప్రతులలో తిరిగి కనుగొనబడ్డాయి; ముఖ్యంగా, ఇరవై  శతాబ్దం మధ్యకాలంలో ఒక టర్కిష్ లైబ్రరీలో అతని కోల్పోయిన రచనల్లో ఇరవై నాలుగు దొరికాయి.

ఇస్లామిక్ వేదాంతం అభివృద్ధికి ఆయన చేసిన గొప్ప కృషి గ్రీకు ఆలోచనను ముస్లిం ప్రజలకు అందుబాటులోనికి తీసుకొని రావడం. బాగ్దాద్ లో  అబ్బాసిద్ కాలిఫాలచే  ప్రోత్సహించబడిన (బైత్ అల్-హిక్మా) నుండి అల్-కిండీ తన కార్యకలాపాలు నిర్వహించాడు.  అనేక ముఖ్యమైన గ్రంథాలను అనువాదం చేయడంతోపాటు అల్-కిండి ప్రామాణిక అరబిక్ తాత్విక పదజాలం రూపొందించాడు. అతడి ప్రభావం అల్ ఫరాబి, అవిసెన్నా మరియు అల్-గజాలి వంటి తత్వవేత్తల పై ఉంది.

తన రచనలలో ఆల్-కిండి ఒక వైపున తత్వశాస్త్రం మరియు సహజ వేదాంతాల మధ్య అనుకూలతను చూపడమే కాక మరోవైపు వెల్లడి లేదా ఊహాజనిత వేదాంతశాస్త్రంను  ప్రదర్శించాడు.(వాస్తవానికి అతను ఊహాత్మక వేదాంతశాస్త్రంను తిరస్కరించాడు). అతను కారణాన్ని జ్ఞాన జ్ఞానం యొక్క గొప్ప మూలం అని విశ్వసించాడు, అతని తాత్విక పద్ధతి ఎల్లప్పుడూ అసలు కానందున  తరువాత ఆలోచనాపరులు (అతను అరబిక్ భాషలో వ్రాసిన మొట్టమొదటి తత్వవేత్త అయినందున)  అతనిని వివాదాస్పదంగా పరిగణించారు. అతను విజయవంతంగా అరిస్టాటిల్ మరియు (ముఖ్యంగా) నూతన-ప్లాటోనిస్ట్ ఆలోచనలను ఇస్లామిక్ తత్వశాస్త్రం లో చేర్చాడు. ఇది  ముస్లిం మేధావి ప్రపంచంలో గ్రీకు తత్వశాస్త్రం యొక్క పరిచయం మరియు ప్రాచుర్యంలో ముఖ్యమైన అంశంగా చెప్పవచ్చు.

2.అల్-ఫరాబి (872-951 AD)Al-Farabi (872-951 AD)  

అరబిక్ లో అల్-ముఅల్లిం  అల్-థానీగా పిలువబడే అబూ నసర్ ముహమ్మద్ అల-ఫరాబి ను  “ఇబ్న్ సిన మరియు అవర్రోస్లతో(Averroes) పాటు ముస్లింలలో పెర్పిటెటిక్స్(Peripatetics) లేదా హేతువాది” గా గుర్తించారు. అతను తన పుస్తకం "రెండు తత్వవేత్తల ఆలోచనలు సేకరించడం" ("The gathering of the ideas of the two philosophers") లో ప్లేటో మరియు అరిస్టాటిల్ యొక్క ఆలోచనలను సేకరించేందుకు ప్రయత్నించాడు. ఫరాబి ప్రపంచం లో రెండవ ఉపాధ్యాయుడు (“the second master" of philosophy)  (అరిస్టాటిల్ మొదటివాడు) మరియు ప్రపంచం యొక్క గొప్ప తత్వవేత్తలలో ఒకడుగా పిలువబడతాడు. అతని రచనలు  అలెగ్జాండ్రియన్ తాత్విక ఆలోచనను పునరుద్ధరించడం మరియు నూతన రూపు ఇవ్వడానికి అంకితం చేయబడినవి.

అరిస్టాటిల్ మరియు ప్లాటోనిక్ ఆలోచనల విశ్లేషణ లో  అతని కృషి గొప్పది  మరియు ఇస్లామిక్ ప్రపంచం ఈ సెంట్రల్ ఆసియన్ తత్వవేత్తకి ఎంతోగా   రుణపడి ఉంది. అతను గ్రీకు తత్త్వ శాస్త్రాన్ని అభివృద్ధి పరచినాడు. అతను తత్వశాస్త్రం, గణితం, సంగీతం, మెటాఫిజిక్స్ మరియు  రాజకీయ తత్త్వశాస్త్రంలో ఘటికుడు మరియు  అతని రచనలు ఆయా శాస్త్రాలలో  ప్రామాణికాలుగా పరిగణించ బడాతాయి.  రాజకీయ తత్త్వ శాస్త్రంలో అతడి అతి ముఖ్యమైన పుస్తకం “అరా అహ్ల్ అల్ మదీనా అల్-ఫాయీల”. (అత్యంత ఉన్నత  ప్రమాణాలు కల నగర ప్రజల అభిప్రాయలు) (The Views of the People of The Virtuous City).

తన ఉన్నత/సంపన్న ప్రమాణాలు కల నగరం(Virtuous City) ను, ఆల్-ఫరాబి  ప్లాటో రిపబ్లిక్ లో మాదిరి ధర్మం పై ఆధారపడిన నగరం గా వివరిస్తాడు. దానిలో అతను  పౌరుల అంతిమ సంతోషాన్ని కోరుకుంటాడు మరియు తత్వవేత్తల జ్ఞానోదయ దృక్పథాలతో మార్గనిర్దేశం చేస్తాడు. ప్రజాస్వామ్యానికి సంబంధించిన సుగుణాలను పరిశీలించిన మొట్టమొదటి ముస్లిం తత్వవేత్తగా  అల్-ఫరాబీని భావిస్తారు.  ఇస్లాం మరియు ప్రజాస్వామ్యం పరస్పర పూరకాలు అని వాదించిన  తత్వవేత్త అల్-ఫరాబి. ప్రజాస్వామ్యంపై అతని భావాలు ఉన్నతమైనవి. స్వేచ్ఛా సమాజాలలో (free societies) మర్యాదపూర్వకమైన సమాజాలు (virtuous societies) కావాలని, స్వేచ్ఛా సమాజాలలో (ఫ్రీ సొసైటీలలో) ఉన్న మంచి వ్యక్తులు ధర్మం కొనసాగించటానికి స్వేచ్ఛ కలిగి ఉంటారు అని అoటాడు.ఆల్ ఫరాబి గురించి  పఠనం విజ్ఞానదాయకంగా, ప్రకాశవంతంగా ఉంటుంది. అతను రాజకీయల  గురించి ఆలోచించటమే కాకుండా మిమ్మిల్లి కూడా రాజకీయాల గురించి ఆలోచింపజేస్తాడు.

3.ఇబ్నె సీనా/అవిసెన్నా 980-1037

అవిసెన్నా గా పిలువబడే అబూ అలీ అల్-హుసేన్ ఇబ్న్ అబ్దుల్లాహ్ ఇబ్న్ సీనా  (ఆంగ్లం : Abū ʿAlī al-Ḥusayn ibn ʿAbd Allāh ibn Sīnā) (పర్షియన్ : ابو علی الحسین ابن عبدالله ابن سینا ); యొక్క జననం క్రీ.శ. 980లో జరిగింది. అతని మరణం 1037 హమదాన్ లో సంభవించినది.   ఇతనిపై హిప్పోక్రాత్స్(hippocrates),గాలెన్, ఆరిస్టొటిల్, అల్-కిండి,అల్-ఫరాబి,అల్-బెరూని ప్రభావం కలదు. ఇస్లామిక్ గోల్డెన్ ఏజ్ కు చెందిన వాడు.

ఇతనిని ఆంగ్లం మరియు లాటిన్ వారు అవిసెన్నా పేరుతో గుర్తిస్తారు. ఇబ్న్ సీనా ఒక పర్షియన్ ముస్లిం, మరియు ఇస్లామీయ వైద్యపితామహుడు, ఇస్లామీయ తత్వవేత్త. ఇతను ఇస్లామీయ ఖగోళ శాస్త్రజ్ఞుడు, అల్-కెమీ (రసాయనిక శాస్త్రవేత్త), హాఫిజ్ ఎ ఖురాన్, తర్కవేత్త, గణితశాస్త్రజ్ఞుడు, కవి, మానసిక శాస్త్రవేత్త, వైద్యశాస్త్రజ్ఞుడు, షేఖ్, మరియు ధార్మిక వేత్త.

ఇబ్న్ సీనా దాదాపు 450 విషయాలపై తన రచనలు సాగించాడు, ఇందులో 240 నేటికినీ మిగిలివున్నాయి. ముఖ్యంగా 150 విషయాలు ఇస్లామీయ తత్వంపై మరియు 40 ఇస్లామీయ వైద్య శాస్త్రంపై రచింపబడినవి. 

ఇతని ప్రఖ్యాత పుస్తకం వైద్య గ్రంథంవైద్య గ్రంధం (The Book of Healing), ఇదో మహా విజ్ఞాన సర్వస్వం, మరియు వైద్య సూత్రాలువైద్యసూత్రాలు (The Canon of Medicine) ఈ గ్రంధాలు, యూరప్ లోని అనేక విశ్వవిద్యాలయాలలో పాఠ్యగ్రంథంగా 19 వ శతాబ్దంలో వుండేది.

ఇబ్న్ సీనా ను ప్రారంభ నవీన వైద్యపితామహుడిగా గుర్తిస్తారు. ఇతని పేరుమీదుగా ఓ శిఖరానికి పేరు పెట్టారు.వృక్ష సముదాయానికి అవిసెన్నా అని పేరున్నది. చంద్రుడిపై ఓ క్రేటర్ కు ఇతని పేరు పెట్టారు.

ఇతని ప్రసిద్ద వచనాలు:

ప్రపంచము తెలివైన   మతరహిత   మరియు మతసహిత  తెలివి లేని వ్యక్తుల మద్య విభజించబడింది. (The world is divided into men who have wit and no religion and men who have religion and no wit)

ప్రతి దానికి కారణాలు ఉన్నందువలన  ఒకదానిగురించి అర్ధం చేసుకోవలనంటే దానికి కారణాలు తెలుసుకోవలె (The knowledge of anything, since all things have causes, is not acquired or complete unless it is known by its causes)

మానసిక సారాంశం మనము మానసిక రూపం లోపించిన శిశువుల్లో కనుగొంటాము

As to the mental essence, we find it in infants devoid of every mental form

4.అల్-ఘజ్జాలి (1058-1111 AD)Al-Ghazzali (1058-1111 AD)

అబూ హమీద్ అల్-ఘజాలి ఇస్లామిక్ ఆలోచనావాది మరియు ఇస్లాం  యొక్క అతి ముఖ్యమైన పండితులలో ఒకరు. ఇతను ఒక తత్వవేత్త, న్యాయశాస్త్ర  పండితుడు మరియు వేదాంతవేత్త మరియు ఇబ్న్ అరబీ వలే  రహస్య ఆధ్యాత్మిక ఆలోచనాపరుడు (mystical thinker). అనేకమంది ముస్లింలకు అల్-ఘజజాలి ముజాద్దాద్ (Mujaddid) అనగా  ఇస్లాం యొక్క పునరుత్థానం కోసం కృషి చేసిన వాడుగా కనిపిస్తాడు.  తత్త్వవేత్తలు మరియు వేదాంతుల మధ్య హేతువాదులు  మరియు సాంప్రదాయవాదులు   మరియు మిస్టకల్ మరియు సాంప్రదాయికల మధ్య సమన్వయము  చేయడానికి ప్రయత్నించాడు. అతని “ఇహ్య ఉలూం అల్-దిన్”, (ది రివైవల్ ఆఫ్ రిలీజియస్ సైన్సెస్ The Revival of Religious Sciences)విబిన్న వాదాల మద్య సమన్వయము కుదిర్చే బంగారు మధ్యే మార్గం.

షరియా మరియు తరిఖా (law and mysticism) ను సమన్వయ పరచడం లో ఇతనిని భారత దేశ షేక్ రబ్బానీ(ఇస్లామిక్ తత్వవేత్త) తో పోల్చవచ్చు. ఇహ్యా ఇతని ముఖ్యమైన రచన  మరియు అందరు  ఇస్లామిక్ పండితుల ద్వారా చదవబడాలి.  విద్యావంతులైన ముస్లింలు అందరూ అల్-ఘజాలి యొక్క “కితాబ్ అల్-మున్కిద్ మిన్ అల్ దలాల్” (kitaab al-Munqidh min al-Dalal) ను చదవవలసి ఉంటుంది, దీనిలో అతని పండిత  మరియు ఆధ్యాత్మిక సందేహాలు మరియు సత్యం  కోసం అతని  అన్వేషణ గ్రహించ వచ్చు. ఈ పుస్తకం ఒక స్వతంత్ర కళల విద్యగానే ఉంది.

“తత్వవేత్తల యొక్క విరుద్ధమైన భావనలు ”అతని ప్రధాన రచన ఇస్లామిక్ జ్ఞానమీమాంస లో ముఖ్యమైనది. సంశయవాదంతో అతను అన్ని సంఘటనలకు కారణం   భౌతిక సంయోగాల మేళవింపు  కాదని దేవుని అభీష్టం(will of god)అని అభిప్రాయ పడినాడు. తరువాతి శతాబ్దంలో ఎవర్రోస్ అల్-ఘజాలి యొక్క విరుద్దానికి విరుద్దం ప్రకటించినాడు

5.ఇబ్న్ రష్ద్ (1126-1198 AD)Ibn Rushd (1126-1198 AD)

పడమటి దేశాల వారిచే   అవెర్రొస్ గా పిలవబడే ఇబ్న్ రష్ద్ మధ్యయుగ అండలుషియాకు చెందిన తత్వవేత్త. ఇతను తర్కం, అరిస్తోతిల్ మరియు ఇస్లామిక్ తత్వ శాస్త్రము, మాలకి ఇస్లామిక్ న్యాయశాస్త్రం పై రచనలు చేసినాడు.  పాశ్చాత్య మత మరియు తత్వశాస్త్రంపై ప్రభావాన్ని కలిగి ఉన్నాడు. కొందరు ముస్లిం చరిత్రకారులు ఇతనిని ఆధునిక జ్ఞానోదయం ఉన్న పడమటి అరిస్తోతిల్ అని వర్ణించారు. ఇబ్న్ రష్ద్ ఒక గొప్ప ఆలోచనాపరుడు. అతను న్యాయాధిపతి, ఇస్లామిక్ చట్ట (మాలికి) నిపుణుడు, వైద్యుడు మరియు తత్వవేత్త.

తన “ఫాస్ల్ అల్-మకాల్” (నిర్ణయాత్మక గ్రంధం The Decisive Treatise ) లో అతను తత్వశాస్త్రం, విజ్ఞానo, మతం, విశ్వాసం మరియు కారణం గురించి ఆలోచన చేస్తాడు. అతని తహఫత్ అల్-తహాఫత్ (Incoherence of Incoherence) అనేది అల్-ఘజాలి  యొక్క తాహత్ అల్-ఫలాసిఫహ్ (Tahat al-Falasifah ) కు క్రమబద్ధమైన ఖండన  మరియు అరిస్టాటిల్ తత్వశాస్త్రం కు బలమైన రక్షణగా అభివర్ణించారు. ఇబ్న్ రష్ద్ మరియు అల్-ఘజాలి ఇద్దరి రచనలను ఇస్లామిక్ తాత్విక వారసత్వ ప్రముఖ రచనలుగా చెప్పవచ్చు. అందరు ముస్లింలు ఈ తత్వవేత్తలను చదవాలి; వారి  వాదనలలో కొన్ని సన్నిహితంగా ఉంటాయి.

6.ఇబ్న్ అరబీ (1165-1240 AD)Ibn Arabi (1165-1240 AD)

షేక్  అల్-అక్బర్ గా పిలవబడే “అబు అబ్ద్ అల్లాహ్ ముహమ్మద్ ఇబ్నె అలీ ఇబ్న్ ముహమ్మద్ ఇబ్నె అరాబ్బి అల్-హతిమి అత్-తై” "గొప్ప పండితుడు, అరబ్ అండలూసియన్ సున్ని విద్వాoసుడు, సూఫీ రహస్యవాది, కవి మరియు తత్వవేత్త.

ఇబ్న్ అరబీ  చాలా ప్రత్యేకమైన, అత్యంత కలవరపెట్టే మరియు అదే సమయంలో అత్యంత లోతైన ముస్లిం తాత్విక ఆలోచనాపరుడు. అతను అల్-ఫరాబి లేదా ఇబ్న్ రష్ద్ వంటి హేతుబద్ధ తత్వవేత్త కాదు. అతను రహస్యవాద, ఊహాజనిత మరియు ఏవిధంగాను వర్ణించలేనివాడు. ఇబ్న్ అరబి బహుశా మానవ మేధో వారసత్వంలో మొదటి పోస్ట్ మోడర్న్ మరియు ఫెమినిస్ట్ తత్వవేత్త. అతని రచనలు ఫుసుస్ అల్-హికామ్ (జ్ఞానం యొక్క అంచులలో ) మరియు ఫుతుహత్ అల్-మక్య్యా (మక్కాన్ ఓపెనింగ్స్) బహుశా ఇస్లామిక్ రహస్యవాద మరియు తాత్విక ఆలోచన యొక్క శిఖరం లాంటివి.  ఇబ్న్ అరబీని అర్ధం చేసుకోకుండా ఇస్లామిక్ మేధో వారసత్వాన్ని ఎన్నటికీ పూర్తిగా అర్ధం చేసుకోలేరు.

ప్రొఫెసర్ విలియం చిట్టిక్ ఇబ్న్ అరబీ యొక్క ఆలోచన మీద అనేక పుస్తకాలు రాశారు. ఇబ్న్ అరబీ సృష్టి యొక్క ప్రయోజనం మరియు అర్ధం అల్లాహ్ యొక్క నిరంతర స్వీయ-బహిర్గతం (తజల్లి) గా ఉంటుంది అని వివరణ ఇస్తాడు. ఇబ్న్ అరబీ గ్రంధం  “అల్-షేక్ అల్-అక్బర్” చదవండి.

7.ఇబ్న్ ఖాల్దున్ (1332-1406 AD)Ibn Khaldun (1332-1406 AD)

ఇబ్న్ ఖాల్దున్ ఉత్తర ఆఫ్రికన్ అరబ్ చరిత్రకారుడు. ఇతనిని  సమాజ శాస్త్రం మరియు జనాభా శాస్త్రం వంటి  ఆధునిక విభాగాల యొక్క అగ్రగామిగా పేర్కొన్నారు. అతను తన పుస్తకం, ముక్దాదిమా లేదా ప్రోలేగోమీనాకు ప్రసిద్ధి చెందాడు.

ఇబ్న్ ఖల్దున్ అందరు  సాంఘిక శాస్త్రవేత్తలకు  షేక్ వంటి వాడు.  అతను చరిత్ర యొక్క తత్వవేత్త మరియు మొదటి సాంఘిక శాస్త్రవేత్త. సూత్ర సిద్ధాంతం (normative theory) మీద అనుభావిక భావనను (empirical thought) నొక్కిచెప్పిన మొదటి ప్రధాన ఇస్లామిక్ ఆలోచనాపరుడు. ఇబ్న్ ఖాల్దున్ సాంఘిక శాస్త్రాలలో  మూడు ముఖ్యమైన రచనలు చేశాడు. అతను అనుభావిక వాస్తవాల ప్రాముఖ్యతను నొక్కి చెప్పాడు, మార్పు యొక్క సిద్ధాంతాన్ని అభివృద్ధి చేశాడు మరియు మార్పు కు గుర్తుగా   గిరిజన సంఘీభావాన్ని గుర్తించాడు.  ప్రపంచానికి మంచి పాలనను అందించడానికి ఇతని రచనలు తోడ్పడతాయి.రాజకీయ సిద్ధాంతం మరియు దౌత్యంలో ఆయన అభిరుచులు అతడిని  ఇస్లామిక్ ఆలోచన లో చాలా గౌరవనియమైన స్థానాన్ని ఇస్తాయి.