Al-Zarqali1029-1100: Astronomer and Inventor of Clocksఅల్-జర్కాలి: ఖగోళ శాస్త్రవేత్త మరియు గడియారాల ఆవిష్కర్త

-

 

పడమర అర్జాచెల్ (Arzachel) అని పిలువబడే అల్-జర్కాలి (Al-Zarqali) ముస్లిం స్పెయిన్ నుండి వచ్చిన ఒక పాలిమత్ - ఒక ఖగోళ శాస్త్రవేత్త మరియు ఇంజనీర్. ఇతని  ఆవిష్కరణలు జోహన్నెస్ కెప్లర్ (Johannes Kepler) మరియు రెజియోమోంటనస్ Regiomontanus వంటి అనేక యూరోపియన్ మరియు ఇస్లామిక్ శాస్త్రవేత్తలను ప్రభావితం చేశాయి.

ఇస్లామిక్ స్పెయిన్ లో జన్మించిన అనేక గొప్ప శాస్త్రవేత్తలలో అల్-జర్కాలి ఒకరు. అతను తన విస్తృతమైన పరిశీలనల ద్వారా ఖగోళ శాస్త్ర అధ్యయనాన్ని ముందుకు తీసుకు వెళ్ళాడు.ప్లానెటరీ కక్ష్యలు దీర్ఘవృత్తాకారంగా (elliptical) ఉన్నాయని, అవి వృత్తాకారంగా circular లేవని ఆయన పేర్కొన్నారు. అతను మెకానికల్ ఇంజనీర్ మరియు ఖచ్చితమైన పరికరాల (precision instruments) తయారీదారు కూడా. అతని రూపొందించిన  పబ్లిక్ వాటర్-క్లాక్స్ మరియు అడ్వాన్స్డ్ ఆస్ట్రోలాబ్ చాలా మెచ్చుకోబడ్డాయి.

అబూ ఇషాక్ ఇబ్రహీం ఇబ్న్ యాహ్యా అల్ నకాష్ అల్-జర్కాలి 420 AH / 1029 CE లో కుర్తుబా (కార్డోవా) లో జన్మించాడు. పశ్చిమాన, అతన్ని అర్జాచెల్ అని పిలుస్తారు. అల్-జర్కాలి అంటే ‘నీలి కన్నుల(blue-eyed) వాడు అని అర్థం.’.

 

అతను హస్తకళాకారుల కుటుంబానికి చెందినవాడు, అతను అనేక యంత్ర  పరికరాలను స్వయంగా తయారు చేశాడు మరియు అతను  కుటుంబ నైపుణ్యాన్ని వారసత్వంగా పొందాడు. అతను విద్యను కుర్తుబా (కార్డోబా) లో పొంది ఆ తరువాత తాలిటా (టోలెడో) కు వెళ్లి అక్కడ సుల్తాన్ అల్-మామున్ సేవలో ప్రవేశించాడు. ఖగోళశాస్త్రంపై ఒక ప్రధాన పరిశోధనా ప్రాజెక్టులో నిమగ్నమైన అల్-మామున్ యొక్క ఖగోళ శాస్త్రవేత్తలకు పరికరాలను తయారు చేయడం అతని పని.

ఎంతో ప్రతిభావంతుడు కావడం వల్ల త్వరలోనే ఈ ప్రాజెక్టుకు డైరెక్టర్ అయ్యాడు. అతను టోలెడోలో ఒక సంవత్సరం పాటు ఉన్నాడు. అక్కడ అతను విస్తృతమైన పరిశీలనలు చేశాడు, యాంత్రిక పరికరాలు మరియు ఖగోళ పరికరాలను తయారు చేశాడు మరియు అనేక పుస్తకాలను రాశాడు. టోలెడో లో అతను రూపొందించిన నీటి గడియారం అందరి దృష్టిని ఆకర్షించింది. యూదు పండితుడు మోసెస్ బెన్ ఎజ్రా దాని గురించి ఒక కవిత రాశాడు.

470 AH / 1078 లో టోలెడోను విడిచిపెట్టి, అల్-జర్కాలి కార్డోబాకు వెళ్లి అక్కడ తన పరిశోధనను కొనసాగించాడు.

అతను కార్డోవాలో 493 AH / 1100 CE లో మరణించాడు

ఖగోళ శాస్త్రం కు అతని సేవ/కంట్రిబ్యూషన్స్

అల్-జర్కాలి ఖగోళ శాస్త్రం మరియు ఖగోళ పరికరాలపై అనేక పుస్తకాలు రాశారు మరియు అతని పుస్తకాలలో అత్యంత ప్రసిద్ధమైనది టోలెడన్ టేబుల్స్ (Toledan Tables).

ఇది సరైన ఆరోహణలను (right ascensions) నిర్ణయించడం, సూర్యుడు, చంద్రుడు మరియు గ్రహాల (equation) సమీకరణం, అధిరోహణ (ascendant), పారలాక్స్, గ్రహణాలు, గ్రహాల అమరిక (setting), వణుకు సిద్ధాంతం (theory of trepidation), నక్షత్ర (stellar) స్థానాల పట్టికలు, త్రికోణమితి పట్టికలు మొదలైన వివిధ ఖగోళ  అంశాలతో వ్యవహరిస్తుంది.

టోలెడన్ టేబుల్స్ ను జెరార్డ్ ఆఫ్ క్రెమోనా (1187లో ) లాటిన్లోకి అనువదించారు మరియు ఇది ఐరోపాలో మరియు ఇస్లామిక్ ప్రపంచంలో బాగా ప్రాచుర్యం పొందినది.

అతని ఇతర రచనలు పన్నెండవ శతాబ్దం నుండి లాటిన్ మరియు హిబ్రూ భాషలలోకి అనువదించబడ్డాయి. వాస్తవానికి, అతని రచనల కొన్ని లాటిన్ వెర్షన్లలో మాత్రమే భద్రపరచబడ్డాయి, అరబిక్ మూలాలు పోయాయి.

అతను జోహన్నెస్ కెప్లర్ మరియు రెజియోమోంటనస్ వంటి అనేక ఇస్లామిక్ మరియు యూరోపియన్ శాస్త్రవేత్తలను ప్రభావితం చేశాడు.

కెప్లర్‌కు ఐదు శతాబ్దాల ముందు గ్రహాల కక్ష్యలు దీర్ఘవృత్తాకార (మరియు వృత్తాకారంలో లేవు) అని అల్-జర్కాలి పేర్కొన్నారు. అతను నక్షత్రాలకు సంబంధించి, సౌర అపోజీ (solar apogee) వేరియబుల్ స్థాపించాడు.

అతను రెగ్యులస్ యొక్క రేఖాంశాన్ని నిర్ణయించాడు; మెరుగైన త్రికోణమితి పట్టికలు, కొసైన్లు, ప్రావీణ్యం గల సైన్లు, సెకెంట్లు మరియు టాంజెంట్లను సమర్పించాడు. 13.13 ”మరియు 13.5” మధ్య గ్రహణం యొక్క వక్రతను లెక్కించారు; ఒక విమానంలో గోళం యొక్క స్టీరియోగ్రాఫిక్ ప్రొజెక్షన్‌ను ప్రదర్శించాడు.

అల్-జర్కాలి ఐరోపాలో చాలా కాలం పాటు ఉపయోగించిన ఆస్ట్రోలాబ్ యొక్క అధునాతన సంస్కరణను “స్పేయా” (అల్-సహిఫా నుండి) గా నిర్మించారు.

టోలెడో వద్ద ఏర్పాటు చేసిన అతని రెండు పబ్లిక్ వాటర్ గడియారాలు గొప్ప ప్రశంసలను పొందాయి. అవి ఖచ్చితమైన చంద్ర క్యాలెండర్ మరియు రెండు నాళాలను (vessels) కలిగి ఉన్నాయి, ఇవి చంద్రుడు వృద్ది చెందుతున్నప్పుడు క్రమంగా నిండి, చంద్రుడు క్షీణిస్తున్నప్పుడు ఖాళీ అవుతాయి.అవి  పదిహేడవ శతాబ్దపు ఐరోపాలోని గడియారాలు మరియు గ్రహాల క్యాలెండర్ యంత్రాల కంటే సాంకేతికంగా ముందు ఉన్నవి.

ఈ గడియారాలు 1133 వరకు వాడుకలో ఉన్నాయి, కాని అవి అల్ఫోన్సో-VII ఆదేశాల మేరకు కూల్చివేయబడ్డాయి తిరిగి వాటిని పునరుద్ధరించలేదు.