ఖాన్ అబ్దుల్ గఫార్ ఖాన్ KhanAbdul Ghaffar Khan1890-1988

 

ఖాన్ అబ్దుల్ గఫార్ ఖాన్ ను    బాద్షా ఖాన్ మరియు  సరిహద్దు గాంధీ అని పిలుస్తారు. ఇతడు ప్రముఖ భారతీయ  స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, గాంధేయవాది. భారతరత్న పురస్కారమును పొందిన తొలి భారతేతరుడు

ఫఖర్-ఎ-ఆఫ్ఘన్ అనే బిరుదు గల ఖాన్ అబ్దుల్ గఫార్ ఖాన్ (6 ఫిబ్రవరి 1890 - 20 జనవరి 1988) ను  బచా ఖాన్ అని కూడా పిలుస్తారు. ఇతను  పష్తున్ స్వాతంత్ర్య కార్యకర్త మరియు  అతను అహింసా మార్గమును అనుసరించిన రాజకీయ మరియు ఆధ్యాత్మిక నాయకుడు. అతను శాంతికాముకుడు  మరియు  మోహన్‌దాస్ గాంధీ యొక్క సన్నిహిత అనుచరుడు. బచా ఖాన్‌ను "ఫ్రాంటియర్ గాంధీ" అని అమీర్ చంద్ బొంబ్వాల్ పిలిచాడు.

ఖాన్ అబ్దుల్ గఫార్ ఖాన్ భారత విభజనకు తీవ్రంగా వ్యతిరేకించినవాడు. భారత రాజకీయనాయకులతో కలసి స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో పాల్గొన్నాడు. భారతదేశ రాజకీయనాయకులతో మరీ ముఖ్యంగా గాంధీ నెహ్రూ, కాంగ్రెస్ పార్టీతో కలసి పోరాటం జరిపాడు. ఎర్రచొక్కాల ఉద్యమం" ప్రారంభించిన ప్రముఖుడు. ఇతని అనుచరులను "ఖుదాయీ ఖిద్మత్‌గార్" (భగవత్సేవకులు) అని పిలిచేవారు. ఇతను పష్తో లేదా పక్తూనిస్తాన్ కు చెందిన రాజకీయ, ధార్మిక నాయకుడు.

బచా ఖాన్ 1929 లో ఖుదై ఖిద్మత్గర్ ("దేవుని సేవకులు") ఉద్యమాన్ని స్థాపించారు. ఇతడు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ మరియు అఖిల భారత ఆజాద్ ముస్లిం కాన్ఫరెన్స్ తో  కలిసి ఉన్నారు. ఖుదై ఖిద్మత్గర్ నాయకులను సంప్రదించకుండా విభజన ప్రణాళికను అంగీకరిస్తున్నట్లు భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ ప్రకటించినప్పుడు అతను తీవ్రంగా మోసపోయామని  బాధపడ్డాడు. జూన్ 1947లో  ఖాన్ మరియు ఇతర ఖుదై ఖిద్మాత్  గార్లు బన్నూ తీర్మానాన్ని ప్రకటించారు కాని  దానిని బ్రిటీష్ ప్రభుత్వం నిరాకరించారు.

బచా ఖాన్ 1890 ఫిబ్రవరి 6న బ్రిటిష్ ఇండియాలోని పెషావర్ లోయలో ఉట్మాన్జై లో నివసిస్తున్న సంపన్నమైన పష్తున్ కుటుంబంలో జన్మించాడు. అతని తండ్రి పేరు  బహ్రమ్ ఖాన్. బచా ఖాన్ ఎడ్వర్డ్ మిషన్ స్కూల్‌ లో చదువు కొన్నాడు. యువ బచా ఖాన్ పాఠశాల చదువులో బాగా రాణించాడు మరియు సమాజ సేవలో గురువు రెవరెండ్ విగ్రామ్ నుండి ప్రేరణ పొందాడు.

ఉన్నత పాఠశాల చదువు చివరలో అతనికి  బ్రిటిష్ ఇండియన్ ఆర్మీ రెజిమెంట్ అయిన కార్ప్స్ ఆఫ్ గైడ్స్లో లో  అతనికి కమిషన్ ఇవ్వబడింది బచా ఖాన్ కమిషన్ను తిరస్కరించారు. అతను విశ్వవిద్యాలయ అధ్యయనం ప్రారంభించాడు మరియు రెవరెండ్ విగ్రామ్ అతనికి అతని సోదరుడు ఖాన్ అబ్దుల్ జబ్బర్ ఖాన్ తో కలసి లండన్లో చదువుకునే అవకాశాన్ని కల్పించాడు. కాని తల్లి లండన్ లో చదువుకోవటానికి అనుమతించలేదు. ఖాన్ అబ్దుల్ గఫార్  ఖాన్ ఆలీగర్ ముస్లిం విశ్వవిద్యాలయ పూర్వ  విద్యార్ధి.

1910లో 20 సంవత్సరాల వయసులో, ఖాన్ తన స్వస్థలమైన ఉత్మాన్జైలో ఒక మసీదు పాఠశాలను ప్రారంభించాడు. 1911లో తురాంగ్‌జైకి చెందిన పష్తున్ స్వాతంత్ర్య కార్యకర్త హాజీ సాహిబ్ ప్రారంభించిన స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో చేరారు. ఇది 1921 లో అంజుమాన్-ఇ ఇస్లాహ్-అఫ్ఘానియా (انجمن اصلاح اصلاح, "ఆఫ్ఘన్ రిఫార్మ్ సొసైటీ"), మరియు యువ ఉద్యమం పాక్సాటన్ జిర్గా (پښتون جرګه, "పాష్తున్ అసెంబ్లీ") 1927 లో ఏర్పడటానికి దారితీసింది. బచా ఖాన్ తన తోటి పష్టున్ల యొక్క చైతన్యాన్ని పెంచడానికి అవిశ్రాంతంగా కృషి చేశాడు. అతను బాద్షా (బచా) ఖాన్ (కింగ్స్ ఆఫ్ చీఫ్స్) గా పిలువబడ్డాడు.

ఖాన్ మే 1928 లో మక్కా హజ్ తీర్థయాత్ర నుండి తిరిగి వచ్చిన తరువాత, అతను పష్టో-భాషామాస  రాజకీయ పత్రిక పక్సాటన్ (پښتون, "పష్తున్") ను స్థాపించాడు. ఖిలాఫత్ ఉద్యమ సందర్భంగా బచాఖాన్ పెషావర్ నుండి కాబూల్ వరకు ర్యాలికి నాయకత్వం వహిoచాడు.

ఖాన్ తన మొదటి భార్య మెహర్కాండను 1912 లో వివాహం చేసుకున్నాడు.వారికి 1913 లో అబ్దుల్ ఘని ఖాన్, అబ్దుల్ వలీ ఖాన్ అనే కుమారులు  మరియు కుమార్తె సర్దారో కలిగారు. మెహర్కాండా 1918 ఇన్ఫ్లుఎంజా మహమ్మారి సమయంలో మరణించారు. 1920లో బచా ఖాన్ తిరిగి వివాహం చేసుకున్నాడు; అతని 2వ భార్య, నంబతా. వారు ఇరువురికి మెహార్ తాజ్ మరియు ఒక కుమారుడు, అబ్దుల్ అలీ ఖాన్ జన్మించారు.  1926 లో నంబతా మరణించారు.

నవంబర్ 1929 లో, ఖాన్ ఖుదై ఖిద్మత్గర్ (దేవుని సేవకులు ") ఉద్యమాన్ని స్థాపించారు,

ఖుదై ఖిద్మత్గర్ గాంధీ యొక్క సత్యాగ్రహ భావన ఆధారంగా స్థాపించబడింది.అహింస అందు నమ్మకం ఉంచుతుంది.  ఈ సంస్థ లో సుమారు 100,000 మంది సభ్యులు చేరారు.సమ్మెలు, అహింసా పద్దతుల ద్వారా, ఖుదై ఖిద్మత్గర్ ఖైబర్-పఖ్తున్ఖ్వా రాజకీయాల్లో ఆధిపత్యం పొందినది. ఖాన్ అబ్దుల్ గఫ్ఫార్ ఖాన్ సోదరుడు డా. ఖాన్ అబ్దుల్ జబ్బర్ ఖాన్ (డాక్టర్ ఖాన్ సాహిబ్ అని పిలుస్తారు) ఉద్యమ రాజకీయ విభాగానికి నాయకత్వం వహించారు మరియు 1937 నుండి 1947వరకు  ప్రావిన్స్ ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నారు .

23 ఏప్రిల్, 1930న, ఉప్పు సత్యాగ్రహం లో పాల్గొని బచా ఖాన్ అరెస్టయ్యాడు. పెషావర్ కిస్సా ఖ్వానీ బజార్లో నిరాయుధులైన ఖుదై ఖిద్మత్గర్ కార్యకర్తల గుంపు మీద  సైనికులు కాల్పులు జరిపారు. ఈ కాల్పులలో ఖుదై ఖిద్మత్గర్ కార్యకర్తలు 200-250 మంది మరణించారు.

 

బచా ఖాన్ భారతదేశంలో అహింసాయుత పౌర శాసనొల్లంఘన ఉద్యమ మార్గదర్శకుడైన గాంధీతో కలసి పనిచేసారు. ఇద్దరూ ఒకరిపై ఒకరు ప్రగాడమైన ప్రశంసలు కలిగి ఉన్నారు మరియు 1947 వరకు కలిసి పనిచేశారు.

ఖుదై ఖిద్మత్గర్ (దేవుని సేవకులు) ఇండియన్ నేషనల్ కాంగ్రెస్ తో కలిసి పనిచేశారు, 1931 లో కాంగ్రెస్ అతనికి పార్టీ అధ్యక్ష పదవిని ఇచ్చింది, కాని అతడు ఆ  పదవిని నిరాకరించాడు. అతను చాలా సంవత్సరాలు కాంగ్రెస్ వర్కింగ్ కమిటీ సభ్యుడిగా కొనసాగాడు.  పార్టీ యుద్ద విధానం నచ్చక అతను 1939 లో పార్టికి రాజీనామా చేశారు. పార్టి యుద్ధ విధానం సవరించినప్పుడు ఆయన తిరిగి కాంగ్రెస్ పార్టీలో చేరారు.

బచా ఖాన్ మహిళల హక్కుల విజేత మరియు అహింసావాది. తన జీవితాంతం అతను అహింసా పద్ధతులపై లేదా ఇస్లాం మరియు అహింస యొక్క అనుకూలతపై నమ్మకాన్ని కోల్పోలేదు. అహింసా సూత్రాల కారణంగా ఆయన గాంధీతో సన్నిహితంగా గుర్తించబడ్డారు మరియు అతన్ని భారతదేశ 'సరిహద్దు గాంధీ' అని పెషావర్ కు చెందిన పండిట్ అమీర్ చంద్ బొంబ్వాల్ పిలిచినారు.

భారతదేశ విభజనను ఖాన్ తీవ్రంగా వ్యతిరేకించారు. దేశ విజన తరువాత, బచా ఖాన్ పాకిస్తాన్ యొక్క మొదటి జాతీయ ప్రతిపక్ష పార్టీని 8మే, 1948న పాకిస్తాన్ ఆజాద్ పార్టీగా స్థాపించారు. పార్టీ నిర్మాణాత్మక ప్రతిపక్ష పాత్రను పోషిస్తుందని మరియు మతతత్వ రహితం గా ఉంటుందని అతడు ప్రతిజ్ఞ చేసారు

.

పాకిస్తాన్ ప్రభుత్వం బచా ఖాన్‌ను 1948-1954 వరకు ఎటువంటి ఆరోపణలు లేకుండా గృహ నిర్బంధంలో ఉంచినది.వన్ యూనిట్ పథకానికి వ్యతిరేకత కారణంగా 1948 చివరలో మరియు 1956 లో అతన్ని అనేకసార్లు అరెస్టు చేశారు. అతను 1957 వరకు జైలులో ఉన్నాడు, 1958 లో తిరిగి అరెస్టు చేయబడ్డాడు.1964 లో అనారోగ్యం కారణంగా  అతను జైలు నుండి విడుదల చేయబడినాడు.

1962ల, బచా ఖాన్ "అమ్నెస్టీ ఇంటర్నేషనల్ ఖైదీ ఆఫ్ ది ఇయర్" గా ఎంపికయ్యాడు. 1964 సెప్టెంబరులో పాకిస్తాన్ అధికారులు చికిత్స కోసం బచా ఖాన్ యునైటెడ్ కింగ్‌డమ్‌కు వెళ్లడానికి అనుమతించారు. తరువాత అతను ఆఫ్ఘనిస్తాన్కు ప్రవాసంలోకి వెళ్ళాడు, నార్త్ వెస్ట్ ఫ్రాంటియర్ ప్రావిన్స్ మరియు బలూచిస్తాన్లలో జాతీయ అవామి పార్టీ ప్రాంతీయ ప్రభుత్వాన్ని స్థాపించిన తరువాత, అతను 1972 డిసెంబరులో బహిష్కరణ నుండి ప్రజల మద్దతు కోసం తిరిగి వచ్చాడు.

నవంబర్ 1973 లో ముల్తాన్లో ప్రధాన మంత్రి జుల్ఫికర్ అలీ భుట్టో ప్రభుత్వం అతన్ని అరెస్టు చేసింది.

1984లో రాజకీయాల నుండి వైదొలిగిన అతను శాంతి నోబెల్ బహుమతికి ఎంపికయ్యాడు.

అతను భారతదేశాన్ని సందర్శించాడు మరియు 1985 లో భారత జాతీయ కాంగ్రెస్ యొక్క శతాబ్ది ఉత్సవాలను  సందర్శించాడు;

అతనికి 1967 లో అంతర్జాతీయ అవగాహన కోసం జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ అవార్డు లభించింది.

1987 లో భారతదేశపు అత్యున్నత పౌర పురస్కారమైన భారత రత్న అవార్డు లబించినది.

బచా ఖాన్ 1988 లో పెషావర్లో గృహ నిర్బంధంలో మరణించాడు మరియు ఆఫ్ఘనిస్తాన్లోని జలాలాబాద్ వద్ద అతని ఇంట్లో ఖననం చేయబడ్డాడు. భారత ప్రధాన మంత్రి రాజీవ్ గాంధీ బాద్షఖాన్ కు నివాళులు అర్పించడానికి పెషావర్ వెళ్ళారు. భారత ప్రభుత్వం అతని గౌరవార్థం ఐదు రోజుల సంతాపాన్ని ప్రకటించింది.

లెగసి: 

·        అతని పెద్ద కుమారుడు ఘని ఖాన్ కవి. ఘని ఖాన్ రోషన్‌ను వివాహం చేసుకున్నాడు. అతని రెండవ కుమారుడు ఖాన్ అబ్దుల్ వలీ ఖాన్ అవామి నేషనల్ పార్టీ వ్యవస్థాపకుడు మరియు పాకిస్తాన్ జాతీయ అసెంబ్లీలో ప్రతిపక్ష నాయకుడు.

·        అతని మూడవ కుమారుడు ఖాన్ అబ్దుల్ అలీ ఖాన్ రాజకీయేతర మరియు విశిష్ట విద్యావేత్త, మరియు పెషావర్ విశ్వవిద్యాలయం వైస్-ఛాన్సలర్‌గా పనిచేశారు. అలీ ఖాన్ లాహోర్లోని ఎచిసన్ కాలేజీ మరియు మర్దాన్ లోని ఫాజిల్ హక్ కళాశాల అధిపతి.

·        అతని మేనకోడలు మరియం 1939 లో జస్వంత్ సింగ్ ను వివాహం చేసుకున్నది. జస్వంత్ సింగ్ ఒక బ్రిటిష్ ఇండియన్ ఎయిర్ ఫోర్స్ ఆఫీసర్.

·        ఖైబర్ పుఖ్తున్ఖ్వా యొక్క మొహమ్మద్ యాహ్యా విద్యా మంత్రి బచా ఖాన్ యొక్క అల్లుడు.

·        అస్ఫాండియార్ వలీ ఖాన్ ఖాన్ అబ్దుల్ గఫర్ ఖాన్ మనవడు మరియు అవామి నేషనల్ పార్టీ నాయకుడు. 2008 నుండి 2013 వరకు పార్టీ అధికారంలో ఉంది.

·        సల్మా అతుల్లాహ్జాన్ ఖాన్ అబ్దుల్ గఫర్ ఖాన్ యొక్క మేనకోడలు మరియు కెనడా సెనేట్ సభ్యురాలు.

·        భారతదేశంలోని డిల్లి లోని కరోల్ బాగ్‌లో గఫర్ మార్కెట్ కలదు.

·        2008లో, ది ఫ్రాంటియర్ గాంధీ: బాద్షా ఖాన్, ఎ టార్చ్ ఫర్ పీస్ అనే డాక్యుమెంటరీ ను  న్యూయార్క్‌ లో ప్రదర్శించారు. ఈ చిత్రం మిడిల్ ఈస్ట్ ఇంటర్నేషనల్ ఫిల్మ్ ఫెస్టివల్‌లో ఉత్తమ డాక్యుమెంటరీ చిత్రంగా 2009 అవార్డును అందుకుంది.

·        1990 లో బాద్షా ఖాన్ పై  30 నిమిషాల బయోగ్రాఫికల్ డాక్యుమెంటరీ చిత్రం :ఆన్ ది మెజెస్టిక్ మ్యాన్ ఇన్ ఇంగ్లీష్ లాంగ్వేజ్”  ఇది దూరదర్శన్ (నేషనల్ ఛానల్) లో ప్రసారం చేయబడింది.

·        1982లో రిచర్డ్ అటెన్‌బరో “గాంధీ” చిత్రంలో, బచా ఖాన్‌ పాత్రను ను దిల్షర్ సింగ్ పోషించారు.

·        పెషావర్‌లో, అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయానికి బచా ఖాన్ పేరు పెట్టారు.

·        యునైటెడ్ స్టేట్స్లో ఇటీవల ప్రచురించబడిన పిల్లల పుస్తకంలో ప్రపంచాన్ని మార్చిన 26 మంది పురుషులలో బచా ఖాన్ ఒకడు.

·        అతను ఆత్మకథ (1969) ను ఇద్దరు రచయితలు ఏక్నాథ్ ఈశ్వరన్ మరియు రాజ్మోహన్ గాంధీ వ్రాసారు.

·        ఇస్లామిక్ శాంతివాదం యొక్క అతని తత్వాన్ని అమెరికా విదేశాంగ కార్యదర్శి హిల్లరీ క్లింటన్ అమెరికన్ ముస్లింలతో చేసిన ప్రసంగంలో ఉదాహరించారు.

·        డిల్లి లో ప్రసిద్ధ ఖాన్ మార్కెట్ మరియు  అతని గౌరవార్థం న్యూడిల్లి లోని  కరోల్ బాగ్ ప్రాంతంలో గఫర్ మార్కెట్లో కలదు.

·        ముంబైలో, వోర్లి పరిసరాల్లోని సముద్రతీర రహదారి మరియు విహార ప్రదేశానికి ఖాన్ అబ్దుల్ గఫర్ ఖాన్ రోడ్ అని పేరు పెట్టారు.