మౌలావి అహ్మదుల్లా షా ఫైజాబాది Maulavi Ahmadullah Shah Faizabadi 1787-1858

ఫైజాబాద్‌ మౌల్వి గా ప్రసిద్ధి చెందిన అహ్మదుల్లా షా (1787 - 5 జూన్ 1858) 1857 నాటి భారతీయ తిరుగుబాటు నాయకుడు. మౌల్వి  అహ్మదుల్లా షా అవధ్ ప్రాంతంలో తిరుగుబాటు యొక్క కాంతిరేఖ అని పిలువబడ్డారు. బ్రిటీష్ వారు అతన్ని విలువైన శత్రువుగా మరియు గొప్ప యోధునిగా భావించారు. జార్జ్ బ్రూస్ మల్లెసన్ మరియు థామస్ సీటన్ వంటి బ్రిటిష్ అధికారులు అహ్మదుల్లా యొక్క ధైర్యం, శౌర్యం, వ్యక్తిగత మరియు సంస్థాగత సామర్థ్యాల గురించి ప్రస్తావించారు. థామస్ సీటన్ గొప్ప సామర్ధ్యత, ధైర్యం, దృడమైన సంకల్పం మరియు అత్యుత్తమ సైనికుడు గా  అహ్మదుల్లా షా వర్ణించాడు.

అతను హిందూ-ముస్లిం మత ఐక్యత మరియు ఫైజాబాద్ యొక్క గంగా-జమునా సంస్కృతికి నిదర్సనంగా నిలిచాడు. 1857 నాటి తిరుగుబాటులో నానా సాహిబ్ మరియు ఖాన్ బహదూర్ ఖాన్ వంటి వారు అహ్మదుల్లాతో కలిసి పోరాడారు.

దిలవర్ జoగ్ అనే బిరుదు కల సయ్యద్ అహ్మద్ అలీ ఖాన్ అలియాస్ జియావుద్దీన్ 1787లో జన్మించాడు, అతను చినపట్టన్ (మద్రాస్) కు చెందిన నవాబ్ ముహమ్మద్ అలీ ఖాన్ కుమారుడు. అతను ఆనాటి ఉత్తమ విద్యను పొందాడు. అతను శాస్త్రీయ భాషలు మరియు సాంప్రదాయ ఇస్లామిక్ సైన్సెస్ (తఫ్సీర్, హదీస్, ఫిఖ్ మరియు లాజిక్) లలో తన చదువు పూర్తి చేశాడు మరియు యుద్ద  కళలో విస్తృతమైన శిక్షణ పొందాడు. అతనికి కొంత  ఇంగ్లీష్ పరిజ్ఞానం కలదు.

మౌల్వి అహ్మద్-ఉల్లా కుటుంబం హార్డోయి ప్రావిన్స్‌ లోని గోపామన్ లో నివసించేవారు. అతని తండ్రి హైదర్ అలీ సైన్యంలో సీనియర్ అధికారి. అతని పూర్వీకులు ఆయుధాలనిపుణులు. మౌల్వి సున్నీ ముస్లిం మరియు సంపన్న కుటుంబానికి చెందినవాడు. అతను ఇంగ్లాండ్, సోవియట్ యూనియన్, ఇరాన్, ఇరాక్, మక్కా మరియు మదీనాకు పర్యటించాడు మరియు హజ్ కూడా చేసాడు.

మౌల్వి అహ్మదుల్లా షా ఫైజాబాద్ జిల్లాలో తాలూక్దార్ గా పనిచేస్తున్నాడు కాని అవధ్ ను స్వాధీనం చేసుకున్న తరువాత అతని ఆస్తిని బ్రిటిష్ వారు జప్తు చేశారు. ఈ సంఘటన తరువాత, మౌల్వి అహ్మదుల్లా షా తన మాతృభూమిని విదేశీ ఆక్రమణదారుల నుండి విడిపించాలని నిర్ణయించుకున్నాడు మరియు అతను ఒక తిరుగుబాటు దళాన్ని ఏర్పాటు చేశాడు,

సాయుధ తిరుగుబాటు విజయవంతం కావడానికి ప్రజల సహకారం చాలా ముఖ్యమని మౌల్వి నమ్మాడు. డిల్లి,మీరట్, పాట్నా, కలకత్తా మరియు అనేక ఇతర ప్రదేశాలకు వెళ్లి స్వాతంత్ర్య బీజాన్ని నాటాడు. తన ప్రయాణ సమయంలో, అతను చపాతీ పంపిణి  అనే కొత్త పథకాన్ని రూపొందించాడు. గొప్ప తిరుగుబాటు జరుగుతుందనే సందేశాన్ని ఉత్తర భారతదేశ గ్రామీణ ప్రజలలో వ్యాప్తి చేయడానికి ఇది రూపొందించబడింది.

.జి. బి. మల్లెసన్ ప్రకారం, "1857 తిరుగుబాటు యొక్క కుట్ర వెనుక, మౌలవి యొక్క మెదడు మరియు ప్రయత్నాలు గణనీయంగా ఉన్నాయి. రాబోయే స్వాతంత్ర సమర ప్రచారాల సమయంలో రొట్టెల  పంపిణీ, చపాతీ ఉద్యమం, వాస్తవానికి అతని ఆలోచన."

మౌల్వి అహ్మదుల్లా షా ఒక రచయిత మరియు యోధుడి అరుదైన కలయిక. 1857 లో తిరుగుబాటు కు ముందు బ్రిటిష్ వారికి  వ్యతిరేకంగా ఫతే ఇస్లాం అనే కరపత్రాన్ని మౌల్వి రచించాడు.

మౌల్వి పాట్నాలో ఉన్నప్పుడు పాట్నాలోని సాదిక్‌పూర్‌లో గల అహ్మదుల్లా షా ఇంటికి బ్రిటిష్ పోలీసులు ప్రవేశించి  మౌల్వి అహ్మదుల్లా షాను అరెస్టు చేశాడు. బ్రిటిష్ పాలనకు వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు, కుట్ర ఆరోపణలపై మౌల్వికి మరణశిక్ష విధించారు. శిక్ష తరువాత జీవిత ఖైదుగా తగ్గించబడింది.

10 మే 1857 న తిరుగుబాటు జరిగిన తరువాత, అజంగర్,బనారస్ మరియు జౌన్‌పూర్ లోని తిరుగుబాటు  సిపాయిలు జూన్ 7 న పాట్నాకు చేరుకున్నారు. ఇంగ్లీష్ అధికారుల బంగ్లాలపై వారు దాడి చేశారు. నగరాన్ని, ప్రభుత్వ ఖజానాను తిరుగుబాటుదారులు స్వాధీనం చేసుకున్నారు. జైలు లోఉన్న మౌల్వి మరియు ఇతర ఖైదీలను విడిపించారు. మాన్సింగ్‌ను పాట్నా రాజాగా ప్రకటించిన తరువాత, మౌలవి అహ్మదుల్లా అవధ్‌కు వెళ్లారు.

అవధ్ యొక్క తిరుగుబాటు సైన్యానికి బర్కత్ అహ్మద్ మరియు మౌల్వి అహ్మదుల్లా షా నాయకత్వం వహించారు. చిన్హాట్ యుద్ధంలో, బర్కత్ అహ్మద్‌ను తిరుగుబాటుదారుల చీఫ్ ఆర్మీ ఆఫీసర్‌గా ప్రకటించారు. లక్నో రెసిడెన్సీ  ని బర్కత్ అహ్మద్ మరియు మౌల్వి అహ్మదుల్లా షా నాయకత్వంలో తిరుగుబాటు సైన్యం గెలుచుకుంది.

అహ్మదుల్లా షా కూడా బెలిగరాడ్ పై దాడికి నాయకత్వం వహించాడు. మౌల్వి  ధైర్యంతో పోరాడారు. తిరుగుబాటుదారులకు భారీ విజయo లబించినది తరువాత తిరుగుబాటుదారులు  "మచ్చి భవన్" పేల్చివేసారు..

లక్నోను తిరుగుబాటుదారులు స్వాధీనం చేసుకున్న తరువాత, వాజిద్ అలీ షా మరియు బేగం హజ్రత్ మహల్ దంపతుల కుమారుడు బ్రిజిస్కాడ్రాను Brijiskadra రాజుగా ప్రకటించారు. కొత్త పరిపాలనలో మౌలవి భాగం పంచుకోలేదు మరియు అతను ప్యాలెస్ రాజకీయాలకు దూరంగా వెళ్లి, గమాండి సింగ్ మరియు 1000 మంది సైనికులతో కలిసి గోమతి  నది దాటి బాద్షా బాగ్‌లో తన శిబిరాన్ని స్థాపించాడు.

6 మార్చి 1858 న, బ్రిటిష్ సైనిక అధికారి సర్ కోలిన్ కాంప్‌బెల్ నాయకత్వంలో బ్రిటిషర్లు లక్నోపై మళ్లీ దాడి చేశారు. తిరుగుబాటు సైన్యానికి బేగం హజ్రత్ మహల్ నాయకత్వం వహించారు. బ్రిటిష్ వారు లక్నోను స్వాధీనం చేసుకోవడంతో, తిరుగుబాటుదారులు మార్చి 15 మరియు 16 తేదీలలో ఫైజాబాద్ వెళ్లే రహదారి గుండా తప్పించుకున్నారు. మార్చి 21న బ్రిటిష్ వారు నగరాన్ని క్లియర్ చేసినట్లు ప్రకటించారు.

లక్నో పతనం తరువాత, మౌలవి తన స్థావరాన్ని రోహిల్‌ఖండ్‌లోని షాజహన్‌పూర్‌కు మార్చారు. షాజహాన్పూర్లో, నానా సాహిబ్ మరియు ఖాన్ బహదూర్ ఖాన్ దళాలు కూడా బ్రిటిషర్లపై దాడి చేయడం తో మౌల్వి వారితో  చేరారు.

కోలిన్ కాంప్‌బెల్ షాజహన్‌పూర్ నుండి మే 2 న బరేలీ వైపు బయలుదేరాడు. మౌల్వి, అనేక వేల మంది సైనికులతో షాజహన్‌పూర్‌పై దాడి చేశారు.1858 మే 15 న తిరుగుబాటుదారులకు మరియు బ్రిటిష్ దళాలకు మధ్య భీకర యుద్ధం జరిగింది. రెండు వైపులా భారీ నష్టాలను భరించాల్సి వచ్చింది మౌలావి మరియు నానా సాహిబ్ షాజహాన్పూర్ నుండి బయలుదేరారు.షాజహాన్పూర్ పతనం తరువాత, మౌల్వి పాలిపై దాడి చేశాడు తరువాత షాజహాన్పూర్కు ఉత్తరాన 18 మైళ్ళ దూరంలో ఉన్న పోవాయన్కు బయలుదేరాడు.

బ్రిటిష్ వారు మౌల్విని సజీవంగా పట్టుకోలేదు. మౌల్విని పటుకునేందుకు బ్రిటిష్ వారు రూ.50,000 రివార్డ్ ప్రకటించారు. మౌల్వి అహ్మదుల్లా షా బ్రిటన్లకు వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు చేయడానికి పోవాయన్ రాజు, రాజా జగన్నాథ్ సింగ్‌ను ప్రేరేపించాలనుకున్నాడు, కాని అతను మౌల్వి మాట వినలేదు.మౌల్వి తన యుద్ధ ఏనుగుపై రాజభవన ద్వారాలకు చేరుకున్నప్పుడు, రాజు ఫిరంగి కాల్పులు జరిపి అతనిపై దాడి చేశాడు. ఏనుగు నుండి మౌల్వి పడిపోయాడు.

పోవయన్ రాజా జగన్నాథ్ సింగ్ సోదరుడు, కున్వర్ బల్దియో సింగ్ మౌల్వి అహ్మదుల్లా షాను చంపి, శిరచ్ఛేదనం చేసి బ్రిటిష్ జిల్లా మేజిస్ట్రేట్కు సమర్పించారు. అతనికి రివార్డ్ ప్రకటించబడింది మరియు అతను బ్రిటిష్ వారి అభిమానం పొందినాడు. మాల్వి తలను మరుసటి రోజు కొత్వాలి వద్ద ఉరితీశారు.

ఖ్యాతి/లెగసి:

·        1857 నాటి గొప్ప తిరుగుబాటు విఫలమవడానికి ప్రధాన కారణం మౌల్వి అహ్మదుల్లా షా మరణించడం.

·        దేశ స్వాతంత్ర్యం కోసం పోరాడిన మౌల్వీ నిజమైన దేశభక్తుడు అని ఆంగ్ల చరిత్రకారుడు మల్లిసన్ అభివర్ణించాడు.

·        మౌల్వి అహ్మదుల్లా  ను  వినయక్ దామోదర్ సావర్కర్ కూడా ప్రశంసించాడు. "ఈ ధైర్య మొహమ్మడన్ యొక్క జీవితం మరియు  ఇస్లాం సిద్ధాంతాలపై హేతుబద్ధమైన విశ్వాసం ఏ విధంగానూ భారతీయ నేల పట్ల లోతైన మరియు సర్వశక్తితో కూడిన ప్రేమకు విరుద్ధంగా లేదని చూపిస్తుంది" అని సావర్కర్ రాశారు.

·        సమకాలీన ఆర్మీ ఆఫీసర్ అయిన హోమ్, "  మౌల్వి ఉత్తర భారతదేశంలో ఆంగ్లేయులకు అత్యంత బలీయమైన శత్రువు" గా అభివర్ణించాడు. మౌల్వి మరణ వార్త "ఇంగ్లాండ్" కు చేరుకున్నప్పుడు, ఆంగ్లేయులు మరియు మహిళలు ఊరట పొందారు.

.