ఇస్లామిక్ స్వర్ణ యుగo లో సైన్స్, మెడిసిన్ మరియు మేనేజ్‌మెంట్ రంగాలలో ప్రసిద్దిగాంచిన ఇస్లామిక్ మహిళలు Famous Islamic Women of Science, Medicine and Management in Islamic Golden Age

 

-

 

ఇస్లామిక్ స్వర్ణయుగం లో ప్రసిద్దిగాoచిన ఇస్లామిక్ మహిళలు  సైన్స్,మెడిసిన్,మ్యానేజ్మెంట్,లిటరేచర్ వంటి విజ్ఞాన శాస్త్ర రంగాలలో రాణించారు:

 

సైన్స్:

సైన్స్ రంగమును సుతైతా అల్-మహామాలితో ప్రారంభించుదాము.సుతైత అసమానమైన ముహద్దిత (హదీత్ పండితురాలు), ఫకీహా (ఇస్లామిక్ న్యాయశాస్త్ర పండితురాలు) మరియు అబ్బాసిడ్ కాలం నాటి గణిత శాస్త్రజ్ఞురాలు.

సుతాయ్తా అరబిక్ సాహిత్యం, హదీసులు మరియు న్యాయశాస్త్రంతో పాటు గణితశాస్త్రం వంటి అనేక రంగాలలో రాణించింది. సుతాయ్తా హిసాబ్ (అరిథ్‌మెటిక్స్) మరియు ఫరాయిద్ (అనువంశిక గణనలు)లో నిపుణురాలు అని చెప్పబడింది, ఫిఖ్ మరియు గణితంలో ఆమెకున్న నైపుణ్యం కారణంగా, సుతాయ్తాను ఆధునిక పరిభాషలో నిపుణుడైన పండితురాలుగా వర్ణించవచ్చు.

ముస్లిం నాగరికతలో విస్మరించబడిన మరియు వారి రచనలు విస్మరించబడిన అనేక శాస్త్రీయ విజ్ఞాన నిపుణులు అయిన మహిళల పేర్లు ఉన్నాయి. వీరిలో కొన్ని:

1. రేహానా బింట్ అల్-హసన్ (c. 11వ శతాబ్దం):

రేహానా బింట్ అల్-హసన్ కోరికపై  అల్-బిరుని 1029లో ఘజ్నా నగరంలో “కితాబ్ అల్-తఫిమ్ లి-అవాయిల్ సినాత్ అల్-తాంజిమ్ (జ్యోతిష్య కళ యొక్క అంశాలలో బోధనా గ్రంథం)” పుస్తకాన్ని రాసినాడు.

2. లుబ్నా ఆఫ్ కార్డోబా (d. 984):

గణిత శాస్త్రజ్ఞురాలు, జ్యామితి, బీజగణితం మరియు సాధారణ సాహిత్యంలో బాగా ప్రావీణ్యం కలది. లుబ్నా, ఉమయ్యద్ ఖలీఫ్ ఆఫ్ ఇస్లామిక్ స్పెయిన్, అల్-హకం II (r. 961–976) కు ప్రేవేట్ సెక్రటరీ గా పనిచేసింది.

3. బురాన్ ఆఫ్ బాగ్దాద్ (807–884):

అబ్బాసిద్ ఖలీఫ్ అల్-మామున్ (r. 813–833) భార్య జ్యోతిష్యంలో బాగా రాణించింది.

4. ఫాతిమా అల్-మజ్రితి (c. 10వ శతాబ్దం):

అండలూసియాకు చెందిన ఖగోళ శాస్త్రవేత్త మరియు గణిత శాస్త్రజ్ఞుడు మస్లామా అల్-మజ్రితి కుమార్తె.

5. అల్-హకం యొక్క ఖగోళ శాస్త్రవేత్త (c. 10వ శతాబ్దం):

ఈమె అండలూసియన్ ఖలీఫ్ అల్-హకం అల్-ముస్తాన్సర్ బిల్లా (r. 961–976) రాజభవనంలో పనిచేసిన ఖగోళ శాస్త్రవేత్త.

6. మర్యం అల్-ఇజ్లియాహ్ (9-10వ శతాబ్దం):

అల్-ఇజ్లియాహ్ అలెప్పోలోని సైఫ్ అల్-దవ్లా (r. 944–967) కోర్టులో పనిచేసిన ఒక ఆస్ట్రోలేబ్ మేకర్.

7. మరియం అల్-జెనతియా (మ. 1356):

మరియం అల్-జెనతియా కెమిస్ట్రీ మరియు కవిత్వ శాస్త్రంలో నైపుణ్యం కలది.. మరియం అల్-జెనతియా ఖైరావాన్‌లోని ప్రసిద్ధ జెనాట్ బెర్బెర్ అమాజిఘి తెగకు చెందినది.

8. దహ్మా బింట్ యాహ్యా ఇబ్న్ అల్-ముర్తదా (d. 1434):

జైదీ పండితురాలు  యెమెన్‌లోని థిలా నగరంలో నివసించారు, అక్కడ దహ్మా బింట్ యాహ్యా ఇబ్న్ అల్-ముర్తదా న్యాయశాస్త్రం బోధించింది. దహ్మా బింట్ యాహ్యా ఇబ్న్ అల్-ముర్తదా వ్యాకరణం, ఉసుల్, తర్కం, ఖగోళ శాస్త్రం, రసాయన శాస్త్రం మరియు కవిత్వంలో రాణించి వివిధ శాస్త్రాలలో కూడా ప్రావీణ్యం సంపాదించింది.

 

మెడిసిన్:

వైద్య రంగంలో ఉమ్ అల్-హసన్ బింట్ అబూ జాఫర్ ప్రావీణ్యత సాధించినది. దానితో పాటు ఖురాన్ పఠించే పవిత్ర కళలో ప్రావీణ్యం పొందుతూ, సాహిత్య మహిళగా ఖ్యాతి గడించినది. ఉమ్ అల్-హసన్ బింట్ అబూ జాఫర్ అల్-తంజలి, అండలూసియన్ పాలిమత్ ఇబ్న్ అల్-ఖతీబ్ (డి. 1374) మరియు ఇబ్న్ ఖల్దున్ (డి. 140) లకు సమకాలీనురాలు. ఇబ్న్ అల్-ఖతీబ్ అంటువ్యాధి contagion సిద్ధాంతాన్ని అభివృద్ధి చేసినాడు. ఉమ్ అల్-హసన్ బింట్ అబూ జాఫర్ అల్-తంజలి, తండ్రి అహ్మద్ ఇబ్న్ అబ్దుల్లా అల్-తంజలి వైద్యడు మరియు లోజాలో న్యాయమూర్తిగా పని చేసాడు.

ఇస్లామిక్ స్వర్ణ యుగం లోని కొందరు ప్రస్సిద్ద వైద్య మహిళల పేర్లు:

1. 'ఐషా బింట్ అల్-జయ్యర్ అల్-సబ్తియాహ్ (14వ శతాబ్దం):

వాగ్ధాటిలో అనర్గళంగా మాట్లాడే వైద్యురాలు మరియు పరోపకారి 'ఐషా బింట్ అల్-జయ్యర్ అల్-సబ్తియాహ్ తన పెద్ద పండ్లతోటలోని ఉత్పత్తులను శాశ్వత స్వచ్ఛంద సంస్థకు  దానం చేసింది.

2. సారా అల్-హలబియా (13వ శతాబ్దం):

సారా అల్-హలబియా వైద్యురాలు మరియు ఒక కవయిత్రి, సారా అల్-హలబియా. తన కాలపు రాజుల సమక్షంలో సారా అల్-హలబియా కవితలు, రచనలు చదివారు. సారా అల్-హలబియా అలెప్పో నుండి, బెర్బెర్ హఫ్సిద్ రాజవంశం సమయంలో ట్యునీషియాకు వలస వచ్చారు.

3. బను జుహ్ర్ మహిళలు (11 నుండి 13వ శతాబ్దాలు):

బను జుహ్ర్ ఐబీరియన్ ద్వీపకల్పంలోని సెవిల్లె, అండలూసియాలో నివసించిన ఒక పండిత కుటుంబం - వారు 11 నుండి 13వ శతాబ్దాల వరకు వైద్యులు మరియు తమ పండిత శ్రేష్ఠతకు ప్రసిద్ధి చెందారు.

4. జైనబ్ బను అవద్ (8వ శతాబ్దం):

జైనబ్ బాను అవ్ద్ తెగకు చెందిన వైద్యురాలు, వైద్యం, శస్త్రచికిత్సలు మరియు కంటి నొప్పుల చికిత్సలో నిపుణురాలు..

5. నుసైబా బింట్ కాబ్ (7వ శతాబ్దం):

625వ సంవత్సరంలో జరిగిన ఉహుద్ యుద్ధం మరియు ఇతర ప్రధాన యుద్ధాలలో పారామెడిక్‌గా పనిచేసిన స్త్రీ  సహబియా. నుసైబా బింట్ కాబ్ బను నజ్జర్ తెగకు చెందినది.

6. రుఫైదా అల్-అస్లామియా (7వ శతాబ్దం):

ప్రారంభ ముస్లిం యుద్ధాల సమయంలో యుద్దగుడారం నుండి అత్యవసర ఆరోగ్య సంరక్షణను అందించిన స్త్రీ సహబియా. రుఫైదా అల్-అస్లామియా బని అస్లాం యొక్క మదీనా తెగకు చెందినది.

7. ఉమ్ అసియా (9వ శతాబ్దం):

తులూనిడ్ రాజవంశం సమయంలో ప్రసిద్ధ మంత్రసాని. ప్రసవాన్ని సులభతరం చేయడానికి మరియు నొప్పిని తగ్గించడానికి ఉమ్ అసియా కొత్త సాంకేతికతలతో ప్రసిద్ది చెందింది.

8. సల్మా (7వ శతాబ్దం):

ప్రవక్త ముహమ్మద్ సల్లల్లాహు అలైహివ సల్లం సన్నిహితులైన మహిళల పిల్లలను ప్రసవించిన మక్కన్ మంత్రసాని.

9. అబు అబ్దుల్లా అల్-కినాని సహాయకురాలు  (d. 11వ శతాబ్దం):

అబు అబ్దుల్లా అల్-కినాని ఔషధం, సహజ శాస్త్రం, శరీర నిర్మాణ శాస్త్రం మరియు ఇతర శాస్త్రాలలో నైపుణ్యం కలిగి ఉంది.

10. అల్-షిఫా' బింట్ 'అబ్దుల్లా (d. 640):

బింట్ 'అబ్దుల్లా కు వైద్య పరిజ్ఞానం మరియు చర్మ వ్యాధుల చికిత్సలో నైపుణ్యం కారణంగా 'అల్-షిఫా' (వైద్యురాలు) అనే బిరుదును కలిగి ఉన్న తెలివైన స్త్రీ సహబియా.

 

సాహిత్యం:

సాహిత్య రంగంలో, ఇతిమాద్ I’timad అల్-రుమాకివా I’timad al-Rumaykiyyah ప్రత్యేకంగా నిలుస్తుంది. సాహిత్య రంగంలో మరొక ప్రముఖురాలు అల్-ఖాన్సా కలదు. వాస్తవానికి అల్-ఖాన్సా పేరు  తుమాదిర్ బింట్ 'అమ్ర్ ఇబ్న్ అల్-హరిత్ (d. 644). అల్-ఖాన్సా’ అంటే జింకలాగా చిన్న ముక్కు కలది. 7వ శతాబ్దపు అరేబియా కవయిత్రిగా అల్-ఖాన్సా ప్రఖ్యాతి గాంచినది.

 అల్-ఖాన్సా 7వ శతాబ్దపు మక్కాలోని అత్యంత ప్రసిద్ధ అరబ్ కవయిత్రి, అల్-ఖాన్సా బను సులేమ్ తెగకు చెందినది. తన ఇద్దరు సోదరులను కోల్పోయినందుకు అల్-ఖాన్సా పడిన దుఃఖం ఆమె అంధత్వానికి కారణమైంది. ఉమర్ ఇబ్న్ అల్-ఖత్తాబ్ ఖలీఫా హయాంలో ఇరాక్‌లోని ముస్లింలు మరియు పర్షియన్ల మధ్య జరిగిన అల్-ఖాదిసియా (636 CE) యుద్ధం లో అల్-ఖాన్సా నలుగురు కుమారులు. కొడుకులు మరణించారు

ఇస్లామిక్ స్వర్ణ యుగం లో చాలా మంది సాహిత్య మరియు కళాత్మక రంగాలలో ప్రముఖ మహిళలు కలరు. వారిలో కొందరు:

·        వల్లదా బింట్ అల్-ముస్తక్ఫీ (d. 1091)

·        మరియం బింట్ అబూ యాకుబ్ అల్-అన్సారీ (fl. 1009)

·        తమిమా బింట్ యూసుఫ్ (11వ శతాబ్దం)

·        కార్డోబాకు చెందిన ఆయిషా (మ. 1009)

·        సఫియా బింట్ అల్-ముర్తదా (మ. 1370)

·        షుహ్దా బింట్ అల్-ఇబారి (1089-1178)

·        కమర్ అల్-బాగ్దాదియా (9వ శతాబ్దం)

·        ఫాతిమా బింట్ అల్-అక్రా’ (మ. 1087)

 

నిర్వహణ Management:

ఇస్లామిక్ స్వరాన యుగం లో దాతృత్వ కార్యక్రమాలకు అత్యంత ముఖ్యమైన సహకారిలో ఒకరు, 5వ అబ్బాసిద్ ఖలీఫా అయిన హరున్ అల్-రషీద్ భార్య జుబైదా .

బాగ్దాద్ నుండి మక్కా మరియు మదీనాకు వెళ్లే మార్గంలో ముస్లిం యాత్రికుల కోసం నీటిని అందించే బావులు, రిజర్వాయర్లు మరియు కృత్రిమ కొలనుల కోసం జుబైదా చేసిన కృషికి ప్రత్యేకంగా గుర్తుంచుకుంటారు. జుబైదా గౌరవార్థం ఈ మార్గానికి దర్బ్ జుబైదా ("జుబైదాస్ వే") అని పేరు పెట్టారు.

జుబైదా హౌసింగ్ ఎస్టేట్‌లు, రోడ్లు మరియు మక్కాకు వెళ్లే రోడ్ల పొడవునా ప్రజల వినియోగం కోసం బావుల నిర్మాత. జుబైదా వ్యక్తిగతంగా చాలా కాలువలు మరియు భూగర్భ నీటి వ్యవస్థలకు నిధులు సమకూర్చింది మరియు పర్యవేక్షించింది, ఇప్పటికీ మక్కన్ జనాభా మక్కా నగరానికి మైళ్ల దూరంలో ఉన్న అక్విఫెర్స్ నుండి తెచ్చిన నీటిని తాగుతారు..

ఫాతిమా అల్-ఫిహ్రియా:

859 CEలో ఫాతిమా అల్-ఫిహ్రియా మొరాకోలోని ఫెస్‌లో అల్-ఖరావియిన్ మదర్సా అని పిలువబడే ఒక విద్యా సంస్థతో ఒక మసీదు సముదాయాన్ని స్థాపించింది. ఫాతిమా అల్-ఫిహ్రియా తన వ్యాపారి తండ్రి నుండి వారసత్వం గా  పొందిన గణనీయమైన పెద్ద మొత్తo తో  మసీదు మరియు మదర్సా సముదాయంను స్థాపించినది. దీనికి పదమూడేళ్లు పట్టిందని చరిత్రకారులు చెబుతున్నారు. ఫాతిమా అల్-ఫిహ్రియా స్థాపించిన ఈ విద్యాసంస్థ కొలది కాలం లోనే డిగ్రీ-ప్రదానం చేసే ప్రముఖ సంస్థగా మారింది.

ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న శాస్త్రవేత్తలు మరియు పండితులు ఈ ఉన్నత విద్యా సంస్థలో చదువుకోవడానికి తరలివచ్చారు. ఇది ప్రపంచంలోనే అత్యంత పురాతనమైన నిరంతరంగా నిర్వహించబడుతున్న డిగ్రీ-మంజూరు విశ్వవిద్యాలయంగా యునెస్కోచే గుర్తించబడింది.

ఫాతిమా అల్-ఫిహ్రియా స్థాపించిన అల్-ఖరావియ్యిన్ విద్యాసంస్థలో ఖురాన్, వేదాంతశాస్త్రం, చట్టం, వాక్చాతుర్యం, గద్య మరియు పద్య రచన, తర్కం, అంకగణితం, భూగోళశాస్త్రం, వైద్యం, వ్యాకరణం, ముస్లిం చరిత్ర, ఖగోళ శాస్త్రం, రసాయన శాస్త్రం మరియు గణిత శాస్త్ర అంశాలు భోదించేవారు..

ఇస్లామిక్ స్వర్ణ యుగం లో మహిళలు, రాజ్యాల పాలకులుగా, దాతృత్వవేత్తలుగా, వ్యాపారవేత్తలుగా మరియు నిర్వహణ రంగం లో ప్రసిద్ది చెందినారు.

వారిలో కొందరు:

1. షుజా అల్-ఖ్వారాజామి (మ. 861):

అబ్బాసిద్ ఖలీఫ్ అల్-ముతవాక్కిల్ తల్లి. ఆసుపత్రిని నిర్మించినది.

2. జుమురుద్ సిట్ట్ అల్-షామ్ ఖాతున్ (మ. 1220):

1185లో మద్రాసా అల్-షామియాను స్థాపించారు.

3. ధైఫా ఖాతున్ (1186–1242):

13వ శతాబ్దంలో అయ్యుబిడ్ అలెప్పో రాణి-రీజెంట్.1235లో అల్-ఫిర్దౌస్ స్కూల్ మరియు ఖాన్కా స్కూల్ (రెండూ అలెప్పోలో) దాతృత్వ సహాయం అందించింది.

4. సుల్తానా రజియా (1205–1240):

1236 మరియు 1240 మధ్య ఢిల్లీ పాలకురాలు. ఢిల్లీ సింహాసనంపై కూర్చున్న ఏకైక మహిళ.

5. అర్వా బింట్ అహ్మద్ అల్-సులైహియా (1048–1138):

1091-1138 వరకు పాలించిన యెమెన్ యొక్క ఫాతిమిడ్ పాలకురాలు. యెమెన్‌లోని జిబ్లాలో క్వీన్ అర్వా మసీదును స్థాపించినందుకు ప్రసిద్ధి చెందింది.

6. సుబ్ ఉమ్ అల్-ముయ్యద్ (10వ శతాబ్దం):

అండలూసియాలో ప్రభావం, అధికారం, రాజకీయాలు మరియు పరిపాలన కల మహిళ.

7. పాడిషా ఖతున్ (r. 1256–1295):

కుత్లుగ్-ఖానిద్ రాజవంశం సమయంలో పర్షియాలోని కిర్మాన్ రాణి.

9. సిట్ అల్-ముల్క్ (r. 1021–1023):

1021లో తన సవతి సోదరుడు ఖలీఫ్ అల్-హకీమ్ బి-అమ్ర్ అల్లా అదృశ్యమైన తర్వాత ఈజిప్ట్ యొక్క వాస్తవ పాలకురాలిగా ఉన్న ఫాతిమిడ్ యువరాణి

10. సయ్యిదా అల్-హుర్రా (r. 1510–1542):

పైరేట్ క్వీన్ ఆఫ్ మొరాకో, 30 సంవత్సరాలకు పైగా మధ్యధరా యొక్క పశ్చిమ భాగాన్ని నియంత్రించగలిగింది.

11. అల్-షిఫా' బింట్ 'అబ్దుల్లా (d. 640):

పబ్లిక్ అడ్మినిస్ట్రేషన్ మరియు వైద్య నైపుణ్యాలు కలిగిన స్త్రీ సహబియా. అల్-షిఫా' బింట్ 'అబ్దుల్లా ను మదీనా ముహతాసిబ్ (మార్కెట్ అడ్మినిస్ట్రేటర్)గా ఖలీఫ్ ఉమర్ ఇబ్న్ అల్-ఖత్తాబ్ నియమించారు.

12. సమ్రా బింట్ నుహైక్ అల్-అసదియ్యా (7వ శతాబ్దం):

మక్కా మార్కెట్‌లో ముహతాసిబ్‌గా ఖలీఫ్ 'ఉమర్ ఇబ్న్ అల్-ఖత్తాబ్‌చే నియమించబడిన స్త్రీ సహబియా.

13. జమ్రా అల్-అత్తారా (8వ శతాబ్దం):

అబ్బాసిద్ ఖలీఫ్ అబూ జాఫర్ అల్-మన్సూర్‌కు అపోథెకారిస్ట్.

14. బుస్రా బింట్ ఉజ్వాన్ (7వ శతాబ్దం):

అబూ హురైరాను బుస్రా నియమించుకున్నది మరియు అబూ హురైరా ప్రవక్త కాలంలో బుస్రా ఉద్యోగి. మదీనాపై మార్వాన్ నిర్వాహకుడిగా వచ్చిన తర్వాత బుస్రా,  అబూ హురైరాను వివాహం చేసుకుంది.

మరొక ప్రధాన మహిళ అల్-అండలస్‌లోని గ్రెనడా యొక్క చివరి సుల్తానా అయిన మొరైమా బింట్ ఇబ్రహీం అల్-అత్తార్ (1467-1493). మొరైమా గ్రెనడా యొక్క నస్రిద్ రాజ్యం యొక్క చివరి పాలకుడు అబు అబ్దల్లా ముహమ్మద్ XII యొక్క భార్య మరియు గ్రెనడా దళాల కమాండర్ మరియు లోజా నగర గవర్నర్ ఇబ్రహీం బిన్ అలీ అల్-అత్తర్ కుమార్తె.

మొరైమా వివాహం 1482లో జరిగింది. కొంతకాలం తర్వాత, మొరైమా మరియు మొరైమా భర్త జైలు పాలయ్యారు. మొరైమా భర్త 1492లో గ్రెనడా పతనానికి గుర్తుగా అల్హంబ్రా ప్యాలెస్‌ను అప్పగించే వరకు మొరైమా పిల్లలు బందీలుగా ఉంచబడ్డారు.

 

ముగింపు:

20వ శతాబ్దంలో మహిళల ఓటు హక్కు ఆస్తి హక్కు మరియు పని హక్కు కోసం విస్తృతంగా ప్రచారం చేసిన పాశ్చాత్య మహిళల  మాదిరిగా కాకుండా, ముస్లిం మహిళలు ఇస్లామిక్ స్వరయుగం అంతటా తమ సామాజిక స్థితిని చాలా సౌకర్యవంతంగా అనుభవించారు.