లక్నో నవాబులు Nawabs of Lucknow

 

లక్నో నవాబులు 1732 నుండి 1856 వరకు అవధ్ రాజ్యాన్ని పాలించారు. లక్నో నవాబులు మొఘలుల సేవలో ఉన్న పర్షియన్ సాహసికుడు సాదత్ అలీ ఖాన్ నుండి వచ్చినవారు. సాదత్ అలీ ఖాన్ 1732లో అవధ్‌కు గవర్నర్‌గా నియమించబడ్డాడు. సాదత్ ఖాన్‌కు త్వరలో నవాబ్ బిరుదు ఇవ్వబడింది మరియు కాలక్రమేణా ఢిల్లీ నుండి స్వాతంత్ర్యం పొందడం ప్రారంభించాడు. 1750లలో మొఘల్ సామ్రాజ్యం పతనంతో అవధ్ ప్రాముఖ్యంలోకి వచ్చింది. 1755లో, రాజధాని ఫైజాబాద్ నుండి లక్నోకు మార్చబడింది. లక్నో నగరం స్వర్ణ యుగానికి వేదికగా నిలిచింది. లక్నో వేగంగా విస్తరించింది మరియు నవాబులు తమ శక్తి మరియు సంపదను ప్రదర్శించడానికి నిర్మించిన అనేక స్మారక చిహ్నాలతో నిండి ఉంది.

లక్నో నగరంలోని అన్ని ప్రధాన స్మారక చిహ్నాలు - బారా ఇమాంబారా, ఛోటా ఇమాంబారా, షా నజాఫ్ ఇమాంబారా, చత్తర్ మంజిల్ మరియు ఖైజర్‌బాగ్ ప్యాలెస్ మొదలగునవి నవాబుల కాలంలో నిర్మించబడ్డాయి. లక్నో చౌక్, అమీనాబాద్, వజీర్‌గంజ్, ఖైసర్‌బాగ్, హుస్సేనాబాద్ మరియు హజ్రత్‌గంజ్‌లతో సందడిగా ఉండే పరిసరాలతో విశాలమైన మరియు అందమైన నగరంగా రూపొందించబడింది, వాటి మధ్య మొఘల్ శైలిలో అనేక తోటలు ఉన్నాయి.

నవాబ్ అసఫ్-ఉద్-దౌలా నిర్మించిన బారా ఇమాంబర, లక్నోకు కీరిటం వంటిది. చివరి నవాబ్ వాజిద్ అలీ షా నిర్మించిన ఖైజర్‌బాగ్ ప్యాలెస్, నవాబీ జీవన విధానం యొక్క అందం మరియు ఐశ్వర్యం కు చిహ్నం. దురదృష్టవశాత్తు, ఇది 1857లో బ్రిటీష్ వారిచే ధ్వంసం చేయబడింది మరియు సఫేద్ బరాదరి మాత్రమే ఒకప్పటి అద్భుతమైన సముదాయంగా ఉంది.

 

1.నవాబ్ అసఫ్-ఉద్-దౌలా:

షుజా-ఉద్-దౌలా కుమారుడు అయిన  అసఫ్-ఉద్-దౌలా 1775లో అవధ్ రాజధానిని ఫైజాబాద్ నుండి లక్నోకు మార్చినాడు. అసఫ్-ఉద్-దౌలా లక్నో వాస్తుశిల్పి మరియు బారా ఇమాంబరాన్ని నిర్మించడంలో ప్రసిద్ధి చెందాడు మరియు దానిలోనే ఖననం చేయబడ్డాడు. అసఫ్-ఉద్-దౌలా కు సైనిక, విద్యా మరియు పరిపాలనా నైపుణ్యాలు అంతగా లేనప్పటికీ  బారా ఇమాంబరాతో లక్నో చరిత్రలో తన ముద్రను వేశాడు. అసఫ్-ఉద్-దౌలా స్వభావంలో ఉదారంగా పరిగణించబడ్డాడు. అతను 1775 నుండి 1797 వరకు పాలించాడు.

2.యామిన్-ఉద్-దౌలా:

షుజా-ఉద్-దౌలా రెండవ కుమారుడు, యామిన్-ఉద్-దౌలా 1798లో సింహాసనాన్ని అధిష్టించాడు. యామిన్-ఉద్-దౌలా ఖైసర్‌బాగ్‌లోని అనేక ఇతర భవనాలకు అదనంగా దిల్‌ఖుషా కోఠిని నిర్మించాడు. 1814నాటికి  యామిన్-ఉద్-దౌలా పాలన ముగిసే సమయానికి, బ్రిటిష్ ఈస్ట్ ఇండియా కంపని వారిచే అతని   అధికారం మరియు భూభాగం రెండింటిలోనూ ఆధిపత్యం  కొనసాగింది..

 

3.ఘాజీ-ఉద్-దిన్ హైదర్:

1814లో సింహాసనాన్ని అధిరోహించిన ఘాజీ-ఉద్-దిన్ హైదర్,  యామిన్-ఉద్-దౌలా యొక్క మూడవ కుమారుడు. ఘాజీ-ఉద్-దిన్ హైదర్   చత్తర్ మంజిల్‌ను నిర్మించాడు మరియు మోతీ మహల్‌ను విస్తరించాడు. ఘాజీ-ఉద్-దిన్ హైదర్  ఖననం చేయబడిన షా నజాఫ్ ఇమాంబరాను కూడా నిర్మించాడు. ఘాజీ-ఉద్-దిన్ హైదర్ లిథో ప్రింటింగ్ ప్రెస్‌ని స్థాపించడానికి మరియు పర్షియన్ డిక్షనరీ అయిన “హాఫ్ట్ కుల్జుమ్‌”ను ముద్రించడానికి కూడా ప్రసిద్ది చెందాడు. ఘాజీ-ఉద్-దిన్ హైదర్ పాలనలో 1818లో లక్నో స్వతంత్ర రాజ్యంగా అవతరించింది మరియు ఒకదానికొకటి ఎదురుగా ఉన్న రెండు చేపల చిహ్నాన్ని స్వీకరించింది.

4.నాసిర్-ఉద్-దిన్ హైదర్: 

నాసిర్-ఉద్-దిన్ హైదర్ 1827లో తన తండ్రి ఘాజీ-ఉద్-దిన్ హైదర్ తర్వాత సింహాసనాన్ని అధిష్టించాడు. లక్నోలో అత్యాధునిక పరికరాలతో కూడిన అబ్జర్వేటరీని ఏర్పాటు చేయడంలో బాగా పేరు పొందాడు. నాసిర్-ఉద్-దిన్ హైదర్ తన స్వంత కుమారులు లేకుండా మరణించాడు మరియు అతని మేనమామ ముహమ్మద్ అలీ షా, సింహాసనాన్ని అధిరోహించడానికి బ్రిటిష్ వారు సహాయం చేశారు.

5.ముహమ్మద్ అలీ షా:

బ్రిటీష్ వారు చేసిన సహాయంతో అధికారంలోకి ముహమ్మద్ అలీ షా చాలా వరకు  వారి తీవ్ర ప్రభావానికి లోను అయ్యాడు. ముహమ్మద్ అలీ షా రాజ్య పరిపాలనలో ఏర్పడిన క్షీణతను గుర్తించాడు మరియు పరిపాలన మెరుగుపరచడానికి తాను చేయగలిగినదంతా చేయడానికి సిద్ధమయ్యాడు. ముహమ్మద్ అలీ షా చోటా ఇమాంబర, హుసైనాబాద్ బరాదరి మరియు సత్ఖండా Satkhanda లను నిర్మించాడు. జామా మసీదు కూడా ముహమ్మద్ అలీ షా చే ప్రారంభించబడింది కానీ అతని మరణానంతరం పూర్తయింది. ముహమ్మద్ అలీ షా 1837 నుండి 1842 వరకు పాలించాడు.

6.అమ్జద్ అలీ షా:

అమ్జద్ అలీ షా 1842 నుండి 1847 వరకు పరిపాలించాడు. అమ్జద్ అలీ షా పరిపాలన మరియు సైనిక వ్యవహారాలు పట్టించుకోలేదు.  అమ్జద్ అలీ షా,  హజ్రత్‌గంజ్, గోమతిపై వంతెన, అమీనాబాద్ బజార్ మరియు కాన్పూర్‌కు మొదటి మెటల్ రహదారిని నిర్మించినాడు. అమ్జద్ అలీ షా తన సొంత సమాధి అయిన సిబ్తినాబాద్ ఇమాంబరాలో ఖననం చేయబడ్డాడు. అమ్జద్ అలీ షా తరువాత అతని కుమారుడు వాజిద్ అలీ షా రాజయ్యాడు.

 

7.వాజిద్ అలీ షా:

1847లో అవధ్‌ను బ్రిటీష్ వారి స్వాధీనం చేసుకునే ముందు చివరి నవాబ్‌గా వాజిద్ అలీ షా సింహాసనాన్ని అధిష్టించాడు. ఈ సమయానికి బ్రిటిష్ వారు రాజ్య పరిపాలనలో ప్రధాన పాత్ర పోషిస్తున్నారు. వాజిద్ అలీ షా కళా పోషకుడు, స్వయంగా కవి మరియు నృత్యకారుడు. అద్భుతమైన ఖైజర్‌బాగ్ ప్యాలెస్ వాజిద్ అలీ షా సృష్టి. వాజిద్ అలీ షా అతను మొదట్లో పరిపాలనపై ఆసక్తి కలిగి ఉన్నప్పటికీ, బ్రిటిష్ వారికి మరింత ఎక్కువ అధికారాన్ని ఇచ్చాడు. చివరగా, 1856లో బ్రిటీష్ వారు అవధ్‌ను స్వాధీనం చేసుకున్నారు. ఇది 1857 తిరుగుబాటుకు ప్రధాన కారణాలలో ఒకటి. వాజిద్ అలీ షా కోల్‌కత్తాకు బహిష్కరించబడ్డాడు మరియు 1887లో మరణించే వరకు అక్కడే ఉన్నాడు.

8.బేగం హజ్రత్ మహల్:

వాజిద్ అలీ షా కోల్‌కత్తాకు బహిష్కరించబడిన తరువాత, వాజిద్ అలీ షా భార్య బేగం హజ్రత్ మహల్ బ్రిటిష్ వారు అవద్ రాజ్యాన్ని స్వాధీనం చేసుకోడాన్ని ప్రతిఘటించారు. 1857 తిరుగుబాటు సమయంలో బేగం హజ్రత్ మహల్ లక్నో  ను  కొద్దికాలం స్వాధీనం చేసుకుంది మరియు తన కొడుకును సింహాసనం అధిరోహించేలా ఏర్పాటు చేసింది. బ్రిటిష్ వారు లక్నోను తిరిగి స్వాధీనం చేసుకున్న తర్వాత బేగం హజ్రత్ మహల్ నేపాల్‌కు పారిపోయింది, అక్కడ బేగం హజ్రత్ మహల్ 1879లో మరణించింది.లక్నోలోని బేగం హజ్రత్ మహల్ పార్క్ ఆమె గౌరవార్థం 1962లో స్థాపించబడింది మరియు 1984లో స్మారక స్టాంపును విడుదల చేశారు.