ప్రధమ భారత స్వాతంత్ర్య సంగ్రామానికి (1857) 77 సంవత్సరాల ముందు విజాగపట్నంలో జరిగిన 'మర్చిపోయిన తిరుగుబాటు' ఈ ప్రాంతం యొక్క వలస గతం యొక్క మనోహరమైన అధ్యాయాన్ని వెలుగులోకి తెస్తుంది.
విశాఖపట్నంలో సుమారు 243 సంవత్సరాల క్రితం జరిగిన ఒక ముఖ్యమైన సంఘటన చరిత్ర పుస్తకాలలో స్థానం పొందడంలో విఫలమైంది. స్మారక చిహ్నం లేదు మరియు స్థానిక నాయకులు మరియు రాజకీయ నాయకులతో సహా చాలా మందికి తెలియదు.
మే 10, 1857లో మీరట్‌లోని సిపాయిల దండులో
ప్రారంభమైన 1857 సిపాయిల తిరుగుబాటును భారత స్వాతంత్ర్య మొదటి
సంగ్రామంగా పరిగణిస్తారు. ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ లేదా బ్రిటీష్ క్రౌన్ అణచివేత
పాలనకు వ్యతిరేకంగా స్థానిక సిపాయిలు చేసిన మొదటి పెద్ద తిరుగుబాటు ఇది.
అప్పట్లో విశాఖపట్నం అని పిలువబడే విజాగపట్నం జిల్లా గెజిటీర్ ప్రకారం, ఈస్టిండియా కంపెనీకి చెందిన ఆంగ్లేయ దళాలపై స్థానిక సిపాయిలు చేసిన మొదటి తిరుగుబాటు అక్టోబర్ 3, 1780న విజాగపట్నం పట్టణంలో జరిగింది
చరిత్రకారులు 'మర్చిపోయిన తిరుగుబాటు'గా పిలిచే విజాగపట్నం తిరుగుబాటు మీరట్‌లో జరిగిన సిపాయిల తిరుగుబాటుకు 77 సంవత్సరాల ముందుది. వాస్తవానికి, 1857కి ముందు బ్రిటిష్ పాలనలో జరిగిన పెద్ద సిపాయిల తిరుగుబాట్లను పరిశీలిస్తే బ్రిటీష్ రాజ్‌పై స్థానిక సిపాయిలు జరిపిన తోలి తిరుగుబాటుకు ఉదాహరణగా విశాఖపట్నంలోని తిరుగుబాటును పరిగణించవచ్చు అని ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం చరిత్ర విభాగం మాజీ అధిపతి, ప్రొఫెసర్ (రిటైర్డ్) కొల్లూరి సూర్యనారాయణ అన్నారు. అదేవిధంగా తమిళనాడులోని వెల్లూరులో 1806 జరిగిన తిరుగుబాటు మరియు 1824లో గోరఖ్‌పూర్‌లో జరిగిన 1824 తిరుగుబాటు కూడా చరిత్రలో మరుగున పడ్డాయి అని ప్రొఫెసర్ సత్యనారాయణ అన్నారు.
సంతాల్ తిరుగుబాటు అనేది బ్రిటీష్ క్రౌన్‌కు వ్యతిరేకంగా గిరిజన సంఘాలు చేసిన ఒక ముఖ్యమైన తిరుగుబాటు. ఇది 1855లో ఇప్పుడు జార్ఖండ్ రాష్ట్రంలోని అటవీ ప్రాంతాలలో జరిగింది. ఈ తిరుగుబాటు బ్రిటీష్ పాలనకు వ్యతిరేకంగా స్వదేశీ ప్రతిఘటనకు ప్రముఖ ఉదాహరణగా ప్రొఫెసర్ సూర్యనారాయణ పేర్కొన్నారు.
విశాఖ పట్నం జిల్లా గెజిటీర్‌లోని కొన్ని పేరాగ్రాఫ్‌లలో ప్రస్తావించబడటంతో పాటు, 1780లో విశాఖపట్నంలో జరిగిన సిపాయిల తిరుగుబాటు హికీస్ బెంగాల్ గెజిట్‌లో కూడా ప్రచురించబడినది. హికీస్ బెంగాల్ గెజిట్ వలస పాలనలో భారతదేశంలో ముద్రించిన మొదటి ఆంగ్ల వార్తాపత్రికగా గుర్తింపు పొందింది. అటువంటి ప్రచురణలో ఈ తిరుగుబాటును చేర్చడం వలన సంఘటనకు మరింత చారిత్రక డాక్యుమెంటేషన్ మరియు గుర్తింపు లభిస్తుంది.
సిపాయిల తిరుగుబాటు ఎలా ప్రారంభమైనది:
ఆ కలం లో బ్రిటిష్ ఈస్టిండియా కంపెనీ అధికారులు జిల్లాలో
రెవెన్యూ వసూళ్లకు ఈ ప్రాంతంలోని మొఘల్ రాజుల సిపాయిలు మరియు ఫౌజ్దార్లు
(అధికారులు)తో పూర్వీకుల సంబంధాలు కలిగి ఉన్న ముస్లిం సమాజానికి చెందిన
స్థానికులను రిక్రూట్‌మెంట్‌ చేసుకొనేవారు.
సరిఅయిన వేతనాలు లబించక మరియు బ్రిటీష్
ఉన్నతాధికారుల నుండి గౌరవం లేకపోవటం వలన స్థానిక సిపాయిలలో అసంతృప్తి
వ్యాపించింది. హైదర్ అలీకి వ్యతిరేకంగా జరిగిన కర్నాటిక్ యుద్ధంలో ఇతర ఆంగ్లేయ
దళాలతో చేరాలనే ఉద్దేశ్యంతో, ఓల్డ్ టౌన్ ప్రాంతంలోని పాత లైట్‌హౌస్‌కు సమీపంలో ఉన్న ఒక
ఫ్రిగేట్/యుద్ద ఓడలో లో ఎక్కమని వారికి సూచించబడినప్పుడు ఈ అసంతృప్తి చివరికి అంతిమ
స్థాయికి చేరుకుంది.
ఆ సమయంలో స్థానిక దళాల నాయకుడు షేక్ మహమ్మద్ అనే వ్యక్తి, మరియు సిపాయిలలో ఎక్కువ మంది అతని వర్గానికి చెందినవారు. అయితే, ఫ్రిగేట్ ఎక్కే ముందు, వారు హైదర్ అలీకి వ్యతిరేకంగా పోరాడటానికి నిరాకరించారు.
సిపాయిల ఈ నిర్ణయం హైదర్ అలీ పట్ల వారికున్న అభిమానం వల్ల
ప్రభావితమైంది. కర్ణాటక యుద్ధంలో పాల్గొనడానికి నిరాకరించడం బ్రిటిష్ ఆదేశాలకు
వ్యతిరేకంగా ఒక ముఖ్యమైన చర్య.
సెప్టెంబరు 14, 1780 నాటి మద్రాస్ ప్రెసిడెన్సీ గవర్నర్ జాన్ వైట్‌హాల్ నుండి వైజాగపట్నం మరియు మసులీపట్నంలో కంపెనీ స్థానిక చీఫ్ జేమ్స్ హెన్రీ కాసమాజర్ James Henry Casamajor,కు వచ్చిన లేఖ, కర్ణాటక యుద్ధంలో పాల్గొనడానికి స్థానిక దళాలను సిద్ధం చేయమని కాసమాజర్‌కు సూచించింది. కర్ణాటక లో కొనసాగుతున్న సంఘర్షణలో బ్రిటీష్ దళాలు గణనీయంగా బలహీనపడటం వలన ఈ ఉత్తర్వు ఇవ్వబడింది
మద్రాస్ ప్రెసిడెన్సీ గవర్నర్ ఆదేశాన్ని అనుసరించి, కాసమాజర్ స్థానిక సిపాయిలను ఫ్రిగేట్ ఎక్కించమని ఆదేశించాడు. మసులీపట్నంలోని సిపాయిలు ఆదేశానికి కట్టుబడి ఉండగా, విశాఖపట్నంలో ఉన్నవారు ఆదేశానికి వ్యతిరేకంగా తిరుగుబాటు చేశారు.
అక్టోబరు 3, 1780న, ప్రారంభంలో, లైసాట్ అనే వ్యక్తి ఆధ్వర్యంలో ఆయుధాలు మరియు ఇతర అవసరమైన
వస్తువులు పాక్షికంగా యుద్ధనౌకలో ఎక్కిoచబడినవి. అయితే, మధ్యాహ్నం 3 గంటలకు, మహ్మద్ నేతృత్వంలోని సిపాయిలు ఓడ ఎక్కేందుకు నిరాకరించారు.
ఆంగ్లేయ అధికారులు మరియు సిపాయిల మధ్య ఉద్రిక్తతలు అప్పటికే ఎక్కువగా ఉన్నాయి. షేక్ మొహమ్మద్ మరియు అతని సిపాయిలు, మస్కెట్లతో ఆయుధాలు ధరించి, ఆంగ్లేయ అధికారులపై విచక్షణారహితంగా కాల్పులు జరిపారు. అకస్మాత్తుగా చెలరేగిన హింస ఫలితంగా లెఫ్టినెంట్ క్రిస్ప్స్ కింగ్స్‌ఫోర్డ్ Lieutenant Crisps, Kingsford తక్షణo మరణించాడు.
వెన్నెర్ (ఒక క్యాడెట్), మరియు రాబర్ట్ రూథర్‌ఫోర్డ్ (పేమాస్టర్). మరొక అధికారి, చార్లెస్ మాక్స్‌టోన్ Charles Maxtone మరియు లేన్ Lane అనే ఫ్రిగేట్ అధికారి కాల్పులలో తీవ్రంగా గాయపడి రక్షించబడ్డారు మరియు ఈదుకుంటూ యుద్ధనౌకకు చేరుకున్నారు. లెఫ్టినెంట్ బ్రౌన్, ఎల్లిస్ మరియు కాలిన్స్‌ Lt. Brown, Ellis, and Collins తో సహా మరికొందరు అధికారులు యుద్ధనౌకకు తిరిగి వచ్చారు.
నగరంలోని ఓల్డ్ టౌన్ ప్రాంతంలో ఉన్న ఓల్డ్ ఇంగ్లీష్ స్మశానవాటికలో క్యాడెట్ కింగ్స్‌ఫోర్డ్ వెన్నర్ సమాధి ఇప్పటికీ ఉంది. ఓల్డ్ ఇంగ్లీష్ స్మశానవాటిక ఆ సమయంలో జరిగిన చారిత్రక సంఘటనలను గుర్తు చేస్తుంది.
కొంతమంది ఆంగ్ల అధికారుల హత్యలతో సంతృప్తి చెందకుండా, తిరుగుబాటుదారులు విశాఖ పట్టణంపై నియంత్రణను స్వాధీనం చేసుకున్నారు మరియు అనేక ఇతర ఆంగ్ల అధికారులు మరియు సివిల్ సర్వెంట్స్ పాటు కాసమాజోర్‌ను స్వాధీనం చేసుకున్నారు.
ఔత్సాహిక చరిత్రకారుడు మరియు విశాఖపట్నం చరిత్ర యొక్క చరిత్రకారుడు ఎడ్వర్డ్ పాల్ ప్రకారం, తిరుగుబాటుదారులు ఫ్రెంచ్ దళాలకు గూఢచారి అనే అనుమానంతో బ్రిటిష్ వారి బందీగా ఉన్న ఒక ఫ్రెంచ్ వ్యక్తిని విడుదల చేశారు. ఫ్రెంచ్ వారు కర్ణాటక యుద్ధంలో హైదర్ అలీతో కలిసి పోరాడారు.
కొన్ని గంటల వ్యవధిలో, దాదాపు అందరు స్థానిక సిపాయిలు తిరుగుబాటులో చేరారు, ఫలితంగా ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ పాలన నుండి విశాఖ పట్టణం విముక్తి పొందింది. ఆ తర్వాత తిరుగుబాటుదారులు విధ్వంసానికి దిగారు, కంపెనీ సంపద నిల్వ స్థానాల గురించి సమాచారాన్ని సేకరించి, ఆ స్థలాలను దోచుకొన్నారు.
అందుబాటులో ఉన్న రికార్డులు మరియు తరువాత కాసమాజోర్ యొక్క
ప్రకటన ప్రకారం, తిరుగుబాటుదారులు ఆయుధాగారం లేదా ఆయుధశాలలో
నిల్వ చేసిన వస్తువులు, ఆయుధాలు మరియు మందుగుండు సామగ్రిని దోచుకోన్నారు..
వారు కంపెనీ నగదు సుమారు ₹21,999 కూడా స్వాధీనం
చేసుకున్నారు.
జీవించి ఉన్న ఆంగ్లేయులు దిక్కుతోచని స్థితిలో తమ మిత్రులైన స్థానిక జమీందార్లు లేదా రాజుల ఇళ్లలో ఆశ్రయం పొందారు. మొత్తం దండు మొహమ్మద్ మరియు అతని అనుచరుల నియంత్రణలోకి వచ్చింది, పరిస్థితిపై వారి పట్టు మరింత పటిష్టం అయినది.
తిరుగుబాటుదారులు చేసిన తప్పు:
అక్టోబరు 4న హైదర్ అలీలో చేరడానికి మొహమ్మద్ తన బలగాలను నడిపిస్తున్నప్పుడు, స్థానిక జమీందార్ అయిన గజపతి నారాయణ్ డియో బందీలుగా ఉన్న ఆంగ్లేయ అధికారులను విడుదల చేయమని ఒప్పించాడు. ఈ సంఘటనలు మహ్మద్ యొక్క వ్యూహాత్మక పొరపాటుగా నిరూపించబడ్డాయి.
అవకాశాన్ని చేజిక్కించుకుని, కాసమాజోర్ వేగంగా విశాఖ పట్టణానికి తిరిగి వచ్చాడు మరియు గ్రెనేడియర్స్ రెజిమెంట్ యొక్క కమాండర్ అయిన కెప్టెన్ ఎన్సైన్ బట్లర్‌ Captain Ensign Butler కు, జీవించి ఉన్న ఆంగ్ల సైనికులు, అధికారులు మరియు కొంతమంది నమ్మకమైన స్థానిక సిపాయిలను తిరిగి సమూహపరచడానికి ఆదేశాలు జారీ చేశాడు. తిరుగుబాటుదారులను వెంబడించడం మరియు వారికి తగిన శిక్ష వేయడం ఆంగ్లేయుల లక్ష్యం.
ఈస్టిండియా కంపెనీలో ఆధీనం లో ఉన్న స్థానిక జమీందార్లు తమ భూభాగాల గుండా వెళుతున్నప్పుడు తిరుగుబాటుదారులకు మద్దతు ఇవ్వవద్దని కాసమాజర్ ఆదేశించాడు. ఈ ఆదేశం తిరుగుబాటుదారులకు ఆశ్రయం పొందే లేదా వారి మార్గంలో సహాయాన్ని పొందే సామర్థ్యాన్ని పరిమితం చేయడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది.
కంపెనీ సైన్యం అక్టోబరు 8న పాయకరావుపేటకు సమీపంలోని గుడ్డరల్లివంక సమీపంలోని కొండగట్టు వద్ద తిరుగుబాటుదారులు చుట్టుముట్టి మెరుపుదాడి చేశారు. ఈ ఘర్షణలో ఎక్కువ మంది తిరుగుబాటుదారులు చనిపోయారు, మొహమ్మద్ మరియు ఒక చిన్న సమూహం తప్పించుకోగలిగారు. అయినప్పటికీ, వారు చివరికి బంధించబడ్డారు మరియు నెలల తర్వాత ఉరితీయబడ్డారు.
మిస్టర్ ఎడ్వర్డ్ పాల్ ప్రకారం, తిరుగుబాటు, స్వల్పకాలికమైనప్పటికీ, ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ పాలనపై గణనీయమైన ప్రభావాన్ని చూపింది. ఫలితంగా, కంపెనీ పరిపాలన, సైనిక కోటలు మరియు నిబంధనలలో మార్పుల శ్రేణిని వేగంగా అమలు చేసింది.
లండన్‌లోని బ్రిటీష్ లైబ్రరీలో కనుగొనబడిన భద్రపరచబడిన సాక్ష్యంలో తిరుగుబాటు యొక్క ప్రభావం ను కాసమాజోర్ స్వయంగా అంగీకరించాడని మిస్టర్ పాల్ వెల్లడించాడు. తన ప్రకటనలో, “గ్రెనేడియర్ల తిరుగుబాటు అన్ని విధాలుగా ప్రమాదకరమైన పరిణామాలకు దారితీసే సంఘటన. ఇది మన శక్తిని మరియు ప్రభావాన్ని గొప్ప స్థాయిలో నాశనం చేసింది. ఏమైనప్పటికీ, మేము ఒక ప్రభుత్వంగా దిగజారిపోయామని భావించేంత షాక్‌ని ఎదుర్కొన్నాము”. అని కాసమాజోర్ స్వయంగా ఒప్పుకున్నాడు,
W.J. విల్సన్ రచించిన "మద్రాస్ ఆర్మీ చరిత్ర" మరియు జాన్ వైట్‌హాల్, కాసమాజోర్ మరియు బ్రౌన్ మధ్య అక్టోబర్ 4 మరియు 9, 1780 తేదీలలో మిస్టర్ పాల్ గుర్తించిన లేఖలతో సహా వివిధ చారిత్రక మూలాలలో ఈ సంఘటన ప్రస్తావించబడింది.
కోల్పోయిన చరిత్ర:
1780లో వైజాగపట్నంలో జరిగిన తిరుగుబాటులో క్యాడెట్ కింగ్స్‌ఫోర్డ్ వెన్నర్ చంపబడ్డాడని తెలిపే సమాధి తప్ప, ఆ చారిత్రక సంఘటన వివరాలు తెల్పే భౌతిక అవశేషాలు చాలా తక్కువ.
విశాఖపట్నంలో 1780 తిరుగుబాటులో కీర్తించని వీరుల గౌరవార్థం స్మారక చిహ్నం నిర్మించడంలో కేంద్ర లేదా రాష్ట్ర ప్రభుత్వం, అలాగే స్థానిక పరిపాలన చొరవ తీసుకోవడం చాలా ముఖ్యమని చాలా మంది చరిత్ర ఔత్సాహికులు మరియు వారసత్వ కార్యకర్తలు భావిస్తున్నారు.
1780 వైజాగపట్నం ఓల్డ్ లైట్‌హౌస్ వద్ద 1780 నాటి సిపాయిల తిరుగుబాటు జరిగినట్లు
భావిస్తున్నారు.
No comments:
Post a Comment