యాంగోన్‌(మయన్మార్)లో చివరి మొఘల్ చక్రవర్తి బహదూర్ షా జఫర్ యొక్క దర్గా (సమాధి) Dargah of Bahadur Shah Zafar in Yangon — where the last Mughal Emperor rests

 

మయన్మార్‌లోని శ్వేదగాన్ పగోడాకు దగ్గరగా ఉన్న దర్గా మొఘల్ పాలకుడు మరియు కవి బహదూర్ షా కి చివరి నివాళి. “కిత్నా హై బద్నాసీబ్ ‘జఫర్’ దఫ్న్ కే లియే దో గజ్ జమిన్ భీ నా మిలి కుయు-ఎ-యార్ మే Kitnaa hai badnaseeb ‘Zafar’ dafn ke liye do gaz zamin bhi na mili kuu-e-yaar mein”

మయన్మార్ (బర్మా) స్వాతంత్ర్య పోరాటం విషయo లో  భారతదేశంతో సన్నిహిత సంబంధాలను కలిగి ఉంది. నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్ మాండలేలో ఖైదు చేయబడ్డారు మరియు చివరి మొఘల్ చక్రవర్తి బహదూర్ షా జాఫర్ కూడా రంగూన్ లో ఖైదు చేయబడ్డారు, తరువాత బహదూర్ షా జాఫర్ యాంగోన్ (రంగూన్)లో మరణించారు.

యాంగోన్‌ను సందర్శిస్తే, బహదూర్ షా జాఫర్ దర్గాను తప్పక సందర్శించాలి. చివరి మొఘల్ చక్రవర్తి బహదూర్ షా జాఫర్ తన పూర్వీకులు పరిపాలించిన దేశంలో తన జీవితపు చివరి రోజులను గడపలేకపోవడం దురదృష్టకరం.

సెప్టెంబరు 19, 1857న సిపాయిల తిరుగుబాటు సమయంలో అరెస్టు చేయబడిన తరువాత, బహదూర్ షా జాఫర్ మరణశిక్ష కు బదులుగా ప్రవాస జీవితం కు పంపబడినాడు. బహదూర్ షా జాఫర్ ను మయన్మార్‌కు బహిష్కరించడమే మంచిదని బ్రిటిష్ వారు  భావించారు మరియు బహదూర్ షా జాఫర్ ఆరోగ్యాన్ని దృష్టిలో ఉంచుకుని, బహదూర్ షా జాఫర్ ఇకపై భారతదేశంలో అడుగు పెట్టడని వారు దాదాపు ఖాయం చేసుకున్నారు. బహదూర్ షా జాఫర్ తన భార్య, ఇద్దరు కుమారులు మరియు కొంతమంది సన్నిహిత సహాయక సిబ్బందితో కలిసి అక్టోబర్ 7, 1858న ఢిల్లీని విడిచిపెట్టాడు.

ఒక తిరుగుబాటు పాలకుడు కంటే, బహదూర్ షా కవిత్వంలో ఎక్కువ ఆసక్తిని కలిగి ఉన్నాడు మరియు బహదూర్ షా జాఫర్ తన జీవితంలోని చివరి సంవత్సరాలను మయన్మార్‌లో గడిపాడు. బ్రిటీష్ వారు భారతదేశంలోని బహదూర్ షా జాఫర్ మద్దతుదారులకు సందేశాలను పంపుతాడని భయపడి బహదూర్ షా జాఫర్ కు పెన్ను మరియు కాగితాన్ని సరఫరా చేయకుండా అడ్డుకున్నారు.

బహదూర్ షా జాఫర్ శ్వేదగాన్ పగోడాకు సమీపంలో ఉన్న ఒక చిన్న చెక్క ఇంట్లో నివసించాడు. యాంగోన్‌ లోని ప్రధాన ప్రదేశాలలో ఒకటి శ్వేదగాన్ పగోడా. పేదరికం తో పరిమిత ఆహారంతో మరియు పెన్ను మరియు కాగితం లేకుండా బహదూర్ షా జాఫర్ దుర్భరంగా ఉంది. కాబట్టి, చివరి ప్రయత్నంగా, బహదూర్ షా జాఫర్ బొగ్గును ఉపయోగింఛి యాంగోన్‌ లోని తన ఇంటి గోడపై కవిత్వం రాయడం ప్రారంభించాడు.

బహదూర్ షా జాఫర్ జీవితం నవంబర్ 7, 1862 న 87 సంవత్సరాల వయస్సులో ముగిసింది. అప్పటికి, బహదూర్ షా జాఫర్ పూర్తిగా మంచం పట్టాడు. భారతదేశపు చివరి మొఘల్ చక్రవర్తికి చాలా దురదృష్టకర ముగింపు జరిగింది.

బహదూర్ షా జాఫర్ మరణానంతరం బ్రిటీష్ వారు చివరి చక్రవర్తిగా బహదూర్ షా జాఫర్ కు ఇవ్వాల్సిన కనీస చివరి గౌరవం ఇవ్వకుండా హడావుడిగా పాతిపెట్టారు. సమాధి పైన కేవలం ఒక చిన్న ఫలకం ఉంచబడింది.

నాలుగు సంవత్సరాల తరువాత, బహదూర్ షా జాఫర్ భార్య కూడా యాంగోన్‌లో మరణించింది మరియు బహదూర్ షా జాఫర్ సమాధి  పక్కనే ఖననం చేయబడింది. కాలక్రమేణా, ప్రజలు బహదూర్ షా జాఫర్ సమాధి మరచిపోయారు. బహదూర్ షా జాఫర్ ఖననం చేయబడిన ఖచ్చితమైన స్థలం గురించి ఎటువంటి అధికారిక రికార్డులు ఉంచబడలేదు.

1991వ సంవత్సరంలో ప్రార్థనా మందిరం విస్తరణ పనిలో అనుకోకుండా సమాధి కనుగొనబడింది. రెండు సమాధులు వాటి పైన చిన్న శాసనాలు కనిపించాయి. ఒకదానిపై  బహదూర్ షా జఫర్ పేరు ఉండగా, పక్కన ఉన్న సమాధి బహదూర్ షా జఫర్ భార్య జినత్ మహల్ ది. రెండు సమాధులపై మరింత తవ్వకాలు జరిపారు మరియు బహదూర్ షా జఫర్ సమాధిని తెరిచినప్పుడు, బహదూర్ షా జఫర్ అస్థిపంజర అవశేషాలు పట్టు ముసుగులో చుట్టబడి కనిపించాయి.

సమాధుల ప్రాముఖ్యతను తెలుసుకున్న తరువాత, సమాధులను మరియు పరిసర ప్రాంతాలను పునరుద్ధరించాలని నిర్ణయించారు. స్థానిక సంఘం, స్థానిక ప్రభుత్వం మరియు భారత ప్రభుత్వ సహకారం తో  రెండు సమాధులపై శాశ్వత నిర్మాణం నిర్మించబడింది. చివరి మొఘల్ చక్రవర్తికి ఒక దర్గా నిర్మించబడింది.

దర్గాలో రెండు స్థాయిలు ఉన్నాయి, పై స్థాయిలో పెద్ద ప్రార్థనా మందిరం మరియు మూడు అలంకరించబడిన సమాధులతో కూడిన గది ఉన్నాయి. ఈ సమాధులు బహదూర్ షా జఫర్, జినాత్ మహల్ మరియు అతని మనవరాలు రౌనక్ జమానీ ది. ఈ గదిలోని చుట్టుపక్కల గోడలపై చివరి మొఘల్ చక్రవర్తి యొక్క మూడు ఛాయాచిత్రాలు మరియు చివరి మొఘల్ చక్రవర్తి తన ప్రవాస జీవితo లో విచారిస్తూ రాసిన కవిత్వం మాత్రమే ఉన్నాయి.

అయితే ఈ ప్రదేశంలో మరో రహస్యం కూడా ఉంది. దర్గా నేలమాళిగలో ఒక గది ఉంది. బహదూర్ షా జాఫర్ అసలు సమాధి కనుగొనబడినప్పుడు ఉన్న గది ఇది. చివరి మొఘల్ చక్రవర్తి ఖననం చేయబడిన ప్రదేశం ఇది.  సమాధి ఇప్పుడు అలంకరించబడిన సమాధిగా మార్చబడింది..

ప్రవాసం లో బహదూర్ షా జాఫర్‌తో పాటు బహదూర్ షా భార్య జినత్ మహల్‌, ఇద్దరు కుమారులు జవాన్ భక్త్ మరియు జంషెడ్ బఖ్త్ కూడా ఉన్నారు. బహదూర్ షా జాఫర్‌ కుమారులు బర్మాలో స్థిరపడ్డారు మరియు చివరికి అక్కడే మరణించారు. జంషెడ్ బఖ్త్‌ కు ఇద్దరు కుమారులు. జంషెడ్ బఖ్త్‌ కుమారులలో ఒకరైన మీర్జా బేదర్ భక్త్ తిరిగి భారతదేశానికి వచ్చి కోల్‌కతాలో స్థిరపడ్డాడు. మీర్జా బేదర్ భక్త్, సుల్తానా బేగం ను వివాహం చేసుకున్నాడు, సుల్తానా బేగం కు ఐదుగురు కుమార్తెలు ఉన్నారు. మీర్జా బేదర్ భక్త్ చాలా ప్రశాంతమైన సాధారణ  జీవితాన్ని గడిపాడు. కలకత్తామురికివాడలలో కత్తులు మరియు కత్తెరకు సాన పెట్టి సంపాదించాడు. మీర్జా బేదర్ భక్త్ 1980 సంవత్సరంలో కలకత్తా నగరంలో మరణించాడు మరియు కోల్‌కతాలో ఖననం చేయబడ్డాడు.