షేక్ ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్: ఎ లాస్ట్ రివల్యూషనరీ .... शेख़ मुशीर हुसैन किदवई : एक खोया हुआ क्रांतिकारी….

 

 

ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ 1878లో ఉత్తరప్రదేశ్‌లోని బారాబంకి జిల్లాలోని గడియా పట్టణంలో జన్మించారు.  ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ ఇంటి వద్ద ప్రాథమిక విద్యను అభ్యసించాడు, తరువాత లక్నో వెళ్లి, ఆపై 1897లో ఇంగ్లండ్‌కు వెళ్లి, లింకన్ ఇన్‌లో బారిస్టర్ పూర్తి చేశాడు. ఇక్కడే అతనిలో విప్లవ స్ఫూర్తి మేల్కొంది. ఐరోపాలోని వివిధ దేశాలను సందర్శించారు. ఇస్తాంబుల్ వెళ్లారు. అతని పర్యటన భారతదేశం నుండి వస్తున్న కొత్త విప్లవకారులకు తలుపులు తెరిచింది. మొదటి ప్రపంచ యుద్ధంలో దీని ప్రభావం స్పష్టంగా కనిపించింది.

1904 నుండి 1907 వరకు ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ లండన్‌లోని పాన్-ఇస్లామిక్ సొసైటీ కార్యదర్శిగా పనిచేసారు. 1905లో, ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ టర్కీ సుల్తాన్ అబ్దుల్ హమీద్ చేత టర్కీ లో  అత్యున్నత గౌరవం నిషాన్-ఇ-ఇమ్తియాజ్‌ బిరుదు ను అందుకున్నారు. 

ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చిన తరువాత, న్యాయవాద వృత్తి తో పాటు  రాజకీయాల్లో కూడా పాల్గొనడం ప్రారంభించాడు. ఆ సమయంలో భారతదేశంలోని అత్యంత విద్యావంతులైన రాజకీయ వ్యక్తులలో ఆయన ఒకరు. ఈ కారణంగా, ప్రజలతో సంబంధాలు పెరిగినవి. మౌలానా షిబ్లీ నోమాని లాంటి అలీమ్‌కు దగ్గరయ్యారు, 1906లో షిబ్లీ నోమానీ లక్నోలోని కిద్వాయ్ సాహిబ్ నివాసంలో అతియా బేగం ఫైజీని కలిశారు. కిద్వాయ్ సాహిబ్ నిరంతరం ప్రజలకు దగ్గరగా ఉండేవారు  మరియు 1907 లో కాంగ్రెస్ సభ్యత్వం తీసుకున్నారు.

ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ రాజకీయాలపై ఆసక్తి లండన్ లోనే ప్రారంభమైంది. కానీ అంజుమన్ ఖుద్దాం-ఎ-కాబా అనే సంస్థ అతనికి గుర్తింపు ఇచ్చింది.  తన సామ్రాజ్యాన్ని పెంపొందించుకోవడానికి, ఇటలీ 1911 లో లిబియాపై దాడి చేసింది మరియు ట్రిపోలీని స్వాధీనం చేసుకుంది. ఇటలీ యొక్క తదుపరి లక్ష్యం హెజాజ్.

హెజాజ్ అరేబియా ప్రాంతం, ఇక్కడ ముస్లింల రెండు పవిత్ర నగరాలు మక్కా మరియు మదీనా కలవు.  ఆ సమయంలో హేజాజ్‌ను ఒట్టోమన్ టర్కులు పాలిస్తున్నారు  మరియు మక్కా మరియు మదీనా సుల్తాన్‌ను ముస్లింలు తమ ఖలీఫాగా భావిస్తున్నారు.

భారత ఉపఖండంలోని ముస్లింలలో తీవ్ర అశాంతి నెలకొంది మరియు జనవరి 1913 లో అంజుమాన్ ఖుద్దం-ఇ-కబా అనే సంస్థను లక్నోలో బారిస్టర్ ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ స్థాపించారు, దీని ప్రధాన లక్ష్యం మక్కా మరియు మదీనా రక్షణ. తరువాత ఈ సంస్థ ఖిలాఫత్ ఉద్యమాన్ని ప్రారంభించినది.  మౌలానా షౌకత్ అలీ మరియు ముహమ్మద్ అలీ ఈ సంస్థలో చేరారు మరియు అధికారికంగా ఈ సంస్థను మౌలానా షౌకత్ అలీ 31 మార్చి 1913 న ప్రకటించారు. 9 ఏప్రిల్ 1913న, ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ అల్-హెలాల్ సంపాదకుడు మౌలానా ఆజాద్‌కు అంజుమన్ ఖుద్దాం-ఎ-కాబా యొక్క బ్లూప్రింట్‌ను ముద్రించమని కోరుతూ ఒక లేఖ రాశారు, చివరకు అది ఏప్రిల్ 23న ప్రచురించబడింది.

తరచుగా సమావేశాలు జరిగాయి ప్రజలకు బాధ్యత ఇవ్వబడింది. టర్కీ సుల్తాన్‌ను ఖాదీమ్ ఉల్ హర్మాన్‌గా పరిగణించగా, సంస్థకు అధిపతిగా ఖాదీమ్ ఉల్ ఖుద్దాం అనే బిరుదుతో మౌల్వీ అబ్దుల్ బారీని నియమించారు. మౌలానా షౌకత్ అలీతో పాటు ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ ఈ సంస్థకు కార్యదర్శి అయ్యారు. భారీగా విరాళాలు సేకరించారు. అనాథాశ్రమం మరియు పాఠశాల తెరవబడ్డాయి. ఈ సంస్థతో సంబంధం ఉన్న వ్యక్తుల సహాయంతో బాల్కన్ యుద్ధ సమయంలో, టర్కిష్ వైద్యుడు ముఖ్తార్ అన్సారీ ఆధ్వర్యంలో వైద్య మిషన్ పంపబడింది.

ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ 1913లో మరోసారి ఇంగ్లాండ్ వెళ్ళారు. లండన్‌లో ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ అంజుమన్ ఖుద్దమ్ ఇ కాబా శాఖను కూడా స్థాపించాడు. ఇది కాకుండా, ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ ఇస్లామిక్ సొసైటీ ఆఫ్ లండన్ యొక్క కార్యదర్శి అయ్యారు. ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ ఈ సంస్థలను  వ్యాసాలు మరియు ప్రసంగాలను ప్రచురించడానికి అలాగే వాటిద్వారా  ప్రజలకు చేరువ చేయడానికి ఉపయోగించాడు, అలాగే ఈ సంస్థ సహాయంతో, ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ భారతదేశo  స్వాతంత్ర్యం పొందటానికి  మరియు ఖిలాఫత్‌ను రక్షించడానికి తన వంతు ప్రయత్నం ప్రారంభించాడు.

ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ కార్యకలాపాలపై  బ్రిటిష్ వారికి అనుమానాస్పదంగా ఉన్నది; ఎందుకంటే ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ ఒకవైపు ఐరోపాలో ప్రపంచం నలుమూలల నుండి వచ్చిన సామ్రాజ్యవాద శక్తులకు వ్యతిరేకంగా పోరాడే విప్లవకారులను కలుసుకొంటున్నారు; అదే సమయంలో, లాలా హర్దయాళ్ మరియు కృష్ణవర్మ వంటి భారతీయ విప్లవకారులను కూడా ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ కలుసుకున్నారు.  ఇండియా హౌస్‌లో అందరు సమావేశం అయ్యేవారు.

ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ గద్దర్ పార్టీతో సంబంధం ఉన్న వ్యక్తులతో కూడా చాలా మంచి సంబంధాలు పెట్టుకున్నారు. ఈ కారణంగా, బ్రిటిష్ వారు ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ భారతదేశానికి రాకుండా నిషేధించారు. 1913 నుండి 1920 వరకు ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ ఇంగ్లాండ్‌లో నివసించవలసి వచ్చింది. ఇంతలో, గదర్ పార్టీ కుట్ర బట్టబయలైంది; వందలాది మంది విప్లవకారులను బ్రిటిష్ వారు ఉరితీశారు. ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ చాలా బాధపడ్డాడు; అయినా ధైర్యం కోల్పోకుండా తన పనిలో కొనసాగాడు

1916లో ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ సెంట్రల్ ఇస్లామిక్ సొసైటీని స్థాపించాడు మరియు 1919లో లండన్ మరియు పారిస్‌లో ఇస్లామిక్ ఇన్ఫర్మేషన్ బ్యూరో స్థాపించబడింది; ముస్లిం అవుట్ లుక్ అనే పేరు గల పత్రిక  వెలుబడింది. భారతదేశం నుండి ముహమ్మద్ అలీ జౌహర్ నాయకత్వంలో లండన్ చేరుకున్న ఖిలాఫత్ ప్రతినిధి బృందానికి ఇస్లామిక్ ఇన్ఫర్మేషన్ బ్యూరో సంస్థ ఆతిథ్యం ఇచ్చింది. ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ స్థాపించిన ఇస్లామిక్ ఇన్ఫర్మేషన్ బ్యూరో సంస్థ సహాయంతో ముహమ్మద్ అలీ జౌహర్ యూరప్‌లో పర్యటించారు.

ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ 1920 చివరిలో భారతదేశానికి రావడానికి బ్రిటిష్ వారి అనుమతి పొందాడు, ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ భారతదేశంలో ఖిలాఫత్ మరియు నాన్-కోపరేషన్ తెహ్రీక్‌లో చురుకుగా పాల్గొన్నాడు. ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ మే 1920 లో అవధ్ ఖిలాఫత్ సమావేశానికి అధ్యక్షత వహించాడు. అంగోరా మరియు తిలక్ స్వరాజ్ ఫండ్‌లో పెద్ద మొత్తం జమ అయ్యేటట్లు సహకారం అందించాడు. కానీ గాంధీ సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమాన్ని ఉపసంహరించుకోవడం, కమల్ పాషా ఖిలాఫత్ అంతం చేయడం ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ ను దిగ్భ్రాంతికి గురిచేసింది. ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ తను రాసిన  వ్యాసంలో జమియత్ ఉలమా మరియు కాంగ్రెస్‌తో సంబంధం ఉన్న నాయకులను విమర్శించాడు. ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ అనారోగ్యంతో బాధపడుతున్నారు. 1931 ఆల్ ఇండియా ఇండిపెండెన్స్ లీగ్ అధ్యక్షుడయ్యాడు.

ఒక విప్లవకారుడితో పాటు, ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ ఒక రచయిత కూడా; ఉర్దూ, హిందీతో పాటు, ఇంగ్లీషుపై కిద్వాయ్ కి మంచి పట్టు ఉంది. షేర్ ఔర్  షాయరీ అంటే ఇష్టపడేవాడు, ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ అనేక గజల్స్ ఉర్దూ మరియు పర్షియన్ భాషలలో రాసాడు.

ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ మత విద్యను కూడా పొందాడు. ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ వ్యాసాలు ఇస్లామిక్ రివ్యూలో 1914 నుండి మరణించే వరకు ప్రచురించబడుతూనే ఉన్నాయి.ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ మతపరమైన సమస్యలతో పాటు, రాజకీయాలపై కూడా చాలా వ్రాసాడు, ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ వ్యాసాలు అల్-ఖిద్వాయ్ పేరిట వివిధ అంశాలపై ప్రచురించబడ్డాయి.

ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ సూఫీ సంప్రదాయ వాది  మరియు భారత ఉపఖండంలో వార్సీ సిరీస్‌ను ప్రారంభించిన హాజీ వారిస్ అలీ షా యొక్క గొప్ప ఆరాధకులలో ఒకరుగా పరిగణించబడ్డాడు. అభిమానులు ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ కు షేక్ అనే బిరుదు ఇచ్చారు మరియు ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్, షేక్ ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ అని పిలువబడ్డారు.

ఖిలాఫత్ ఉద్యమంలో చురుగ్గా పాల్గొన్న బారిస్టర్ ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ "ఇస్లాం మరియు సోషలిజం" అనే పుస్తకాన్ని రాశారు. ఇస్లాం మరియు సోషలిజం కాకుండా, ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ మహిళలను సమర్ధిస్తూ  అనేక పుస్తకాలు వ్రాసారు. వాటిలో కొన్ని పుస్తకాలకు   “జుడాయిజం మరియు బౌద్ధమతం కింద స్త్రీ, క్రైస్తవ మతం కింద స్త్రీ, ఇస్లాం కింద మహిళ, వివిధ సామాజిక మరియు మత చట్టాల క్రింద మహిళ (Woman under Judaism and Buddhism, Woman under Christianity, Woman under Islam, Woman under different social and religious laws)” అని పేరు పెట్టారు.

ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ 1909 లో మహిళల విద్య కోసం 'తలీమ్-ఇ-నిస్వాన్' అనే పుస్తకాన్ని వ్రాసారు; దీనిలో ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ బేసిక్ సెలబస్‌ను తయారు చేయడం ద్వారా ఒక నమూనాను అందించారు. ఇందులో, ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ సైన్స్, మ్యాథ్స్, టిబ్, జియోగ్రఫీతో ఇంగ్లీష్ అధ్యయనంపై కూడా దృష్టి పెట్టాడు.

ఇది కాకుండా ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ ముస్లిం రాజకీయాలపై రచనలు చేసాడు మరియు “పాలస్తీనాలో ముస్లిం ఆసక్తులు, ముస్లిం సామ్రాజ్యం యొక్క భవిష్యత్తు - టర్కీ, ఇస్లాంకు వ్యతిరేకంగా ఖడ్గం లేదా ఇస్లాం యొక్క ప్రామాణిక బేరర్స్ రక్షణ, యుద్ధం మరియు దేవుడు (Muslim interests in Palestine, The Future of the muslim Empire – Turkey, The Sword against Islam or a Defence of Islam’s Standard Bearers, The war and God) వంటి పుస్తకాలు రాశాడు.

ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ మతపరమైన ఆసక్తి కలిగిన వ్యక్తితో పాటు, తత్వశాస్త్రంపై మంచి అవగాహన కలిగి ఉన్నాడు, చరిత్రపై మంచి జ్ఞానం కలిగి ఉన్నాడు; దీని ఫలితంగా “ది ఫిలాసఫీ ఆఫ్ లవ్, మొహమ్మద్ ది సైన్ ఆఫ్ గాడ్, త్రీ గ్రేట్ మార్టిర్స్ - సోక్రటీస్, జీసస్ అండ్ హోసేన్, మిరాక్యులస్ ఫిష్, సిస్టర్ రెలిజియన్స్, మౌలుద్ అన్ నబీ The Philosophy of Love, Mohammad the Sign of God, Three Great Martyrs – Socrates, Jesus and Hosain, Miraculous Fish, Sister Religions, Maulud un Nabi”,వంటి పుస్తకాలు రాసాడు. ఇవి కాకుండా మతపరమైన మరియు సామాజిక భావాలతో  “బహుభార్యాత్వం, విడాకులు, హరేమ్ పుర్దా & ఏకాంతం (Polygamy, Divorce, Harem Purdah & seclusion)” వంటి పుస్తకాలు కిద్వాయ్ సహబ్ రచన “మంజార్-ఎ-ఆమ్‌”లో వచ్చాయి.

స్వరాజ్ పార్టీ స్థాపించబడినప్పుడు, ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ 1923 లో దాని సభ్యుడయ్యారు. ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ చాలా కాలం పాటు ఉత్తర ప్రదేశ్ అసెంబ్లీ సభ్యుడిగా ఉన్నారు; మార్చి 1924 లో, ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ అసెంబ్లీ లో సోషలిస్ట్ గ్రూప్ అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యారు. 1925లో, బారిస్టర్ ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్, “నామా-ఎ-ముషీర్” అనే పేరుతో, ఒక కవితా సంగ్రహం రాశారు, అందులో ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ నేను దేశాన్ని మరియు ఇస్లాంను ప్రేమిస్తానని రాశాడు.

ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ 23 డిసెంబర్ 1937 న 59సంవత్సరాల వయస్సులో మరణించాడు. న్యాయవాది మరియు దాతృత్వం కాకుండా, షేక్ ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ తోటపని అందు అత్యంత ఆసక్తిని కలిగి ఉన్నారు. ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ మరణం తర్వాత బార్నెట్ డౌచెట్ అనే ఫ్రెంచ్ వృక్షశాస్త్రజ్ఞుడు పసుపు గులాబీని అభివృద్ధి చేశాడు మరియు షేక్ ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ గౌరవార్థం దానికి కిద్వాయ్ గులాబీ అని పేరు పెట్టాడు.

బారిస్టర్, జర్నలిస్ట్, రచయిత, నాయకుడు కాకుండా షేక్ ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ కవి కూడా. షేక్ ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ చాలా నాజమ్స్ మరియు గజల్స్ వ్రాసారు. షేక్ ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ ప్రవక్త ముహమ్మద్ (స) మరియు తన పీర్ వారిస్ అలీ షా మహిమను చాటుతూ  అనేక కలామ్‌లను రాసారు. షేక్ ముషీర్ హుస్సేన్ కిద్వాయ్ యొక్క గజల్స్ ను   “నామా ఇ ముషీర్” పుస్తకంలో చదవవచ్చు.