ITC ఆవిర్భావం వెనుక ఉన్న పెద్ద పొగాకు వ్యాపారవేత్త హాజీ బుక్ష్ ఎల్లాహీ The Tobacco Tycoon: Man Behind The Birth Of ITC-Haji Bukhsh Ellahie

 

1906లో, బ్రిటీష్ అమెరికన్ టొబాకోకు ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న జెల్లికో మరియు పేజ్ తమ W.D & H.O విల్స్ సిగరెట్ బ్రాండ్‌లను విక్రయించడానికి ముంబైలో ఏజెంట్‌ను కనుగొనడంలో విఫలమయ్యారు. కలకత్తాలో, వారికి భారతీయ పారిశ్రామికవేత్త హాజీ బుక్ష్ ఎల్లాహీతో జతకట్టడంtie up తప్ప వేరే మార్గం లేదు. హాజీ బుక్ష్ ఎల్లాహీ, వర్ధమాన హిందుస్తానీ సంగీత గాయని గౌహర్ జాన్ పేరు మీద స్వదేశీ సిగరెట్ బ్రాండ్‌ ను ప్రవేశ పెట్టాడు. గౌహర్ జాన్ గ్రామోఫోన్ కోసం రికార్డ్ చేయబడిన మొదటి వ్యక్తిగా నిలిచింది..

అదృష్టాన్ని వేత్తుకొంటు బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ 1878లో ఢిల్లీ నుండి కలకత్తాకు వలస వెళ్లారు. బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ సోదరుడు, కరమ్ ఎల్లాహీ, డిల్లిలో  కుటుంబ వ్యాపారాన్ని నిర్వహించేవాడు.. ఒక బిజినెస్ హౌస్‌లో ఇంటర్న్‌గా నమోదు చేసుకున్న బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ త్వరలో వాణిజ్యం యొక్క ఉపాయాలు నేర్చుకున్నాడు మరియు వ్యాపారం లో రాణి౦చటానికి సిద్దంగా ఉన్నాడు..

క్రిమియన్ యుద్ధంలో (1853-1856), ఫ్రెంచ్ మరియు ఇంగ్లీష్ అధికారులు తమ టర్కిష్ సైనిక మిత్రుల నుండి సిగరెట్ తాగే అలవాటును నేర్చుకొన్నారు.. సిగరెట్ తాగే వ్యసనం త్వరలోనే యూరప్ అంతటా వ్యాపించింది. సిగరెట్లకు పాశ్చాత్య దేశాల సైన్యాల నుండి చాలా డిమాండ్ ఉంది. బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ అవకాశాన్ని చూశాడు మరియు అతనిలో సిగరెట్-రోలింగ్ మెషిన్ యొక్క కొత్త మరియు వేగవంతమైన మోడల్‌ను చూసినప్పుడు, ఒక వినూత్న వ్యాపార ఆలోచన మొలకెత్తింది

1887లో, బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ కలకత్తాలో బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ & కో. అనే ఒక కంపెనీని స్థాపించాడు.. పొగాకు దిగుమతికి తన సోదరుడి నుండి మూలధనాన్ని తీసుకొని, బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ భారతదేశపు మొట్టమొదటి సిగరెట్ బ్రాండ్ 'గౌహర్ దే బహా‘Gauhar de Baha’'ను ప్రారంభించాడు, దీనికి గాయని గౌహర్ జాన్ పేరు పెట్టారు. బుఖ్ష్ ఎల్లాహీకి వ్యాపారం పట్ల దృష్టి మాత్రమే కాదు, మార్కెటింగ్ పట్ల అసాధారణమైన నేర్పు కూడా ఉంది.

అప్పుడు బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ సృష్టించినవి ఇప్పుడు మార్కెటింగ్ మరియు ప్రమోషన్‌లో ప్రామాణిక సూత్రాలు. పాపులారిటీని క్యాష్ చేసుకోవడానికి ఒక ప్రముఖ గాయని పేరు మీద తన ఉత్పత్తికి పేరు పెట్టాడు. బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ ప్రచారాన్ని ప్రారంభించాడు, దీనిలో ప్రముఖ గాయని గౌహర్ జాన్ మంచం మీద విశ్రాంతి తీసుకుంటున్నట్లు దృశ్యమానంగా  చూపారు.. దాదాపుగా నిస్సత్తువలో గౌహర్ జాన్ గ్రామఫోన్ వింటూ, పొగతో మెల్లగా వంకరగా సిగరెట్ పట్టుకుంది. దృశ్యం అన్ని సంప్రదాయాలు మరియు ప్రకటనల మూస పద్ధతులను విచ్ఛిన్నం చేసింది. ప్రచారం ప్రేక్షకులను  దృష్టిని ఆకర్షించింది. బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ గౌహర్ జాన్ ముఖాన్ని అగ్గిపెట్టెలపై ముద్రించినాడు.. ఇవి ఆస్ట్రియాలో ముద్రించబడ్డాయి. భారతదేశం యొక్క మార్కెటింగ్ రంగంలో ఇది మరొక నూతన ఒరవడి.

ఉత్పత్తిని ప్రోత్సహించడానికి, బుక్ష్ ఎల్లాహీ భారత సైన్యానికి ఉచిత సిగరెట్ల పెట్టెలను పంపాడు, తద్వారా 'బ్రాండ్ వ్యసనం‘brand addiction’' సృష్టించడం జరిగింది. బుక్ష్ ఎల్లాహీ ఊహించినట్లుగా సిగరెట్ల అమ్మకం పెరిగింది మరియు 1900ల నాటికి బుక్ష్ ఎల్లాహీ కలకత్తాలోని అత్యంత ధనవంతులలో ఒకడు అయ్యాడు.

ఇండియన్ ఆర్మీకి రెండు దశాబ్దాలుగా ఉచిత సిగరెట్లను పంపే అలవాటు కొనసాగింది. కుమారుడు, అబ్దుర్ రహీమ్‌తో కలిసి, బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ వ్యాపారాన్ని పెంచుకున్నాడు మరియు త్వరలోనే వారి పోర్ట్‌ఫోలియోలో వివిధ రకాల వస్తువులు ఉన్నాయి మరియు అనేక అంతర్జాతీయ సంస్థలతో భాగస్వామ్యంతో దిగుమతులు చేపట్టారు.

జెల్లికో మరియు పేజ్ భారతదేశానికి వచ్చినప్పుడు, వారు విల్స్ యొక్క మొదటి ఏజెంట్‌గా బుక్ష్ ఎల్లాహీ & కోని నియమించారు. ఇది ఒక విధంగా, నేటి బహుళ-వ్యాపార సమ్మేళనమైన multi-business conglomerate ITC యొక్క పుట్టుక.

:తండ్రి మరియు కొడుకులు బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ మరియు  అబ్దుర్ రహీమ్‌ ఆర్మీ వార్ ఫండ్‌కి మరియు ఆసుపత్రుల నిర్మాణానికి మరియు ప్రకృతి వైపరీత్యాల కోసం సహాయక చర్యలకు విరాళాలు అందించారు.

 అబ్దుర్ రహీం 1913-1923 వరకు కలకత్తా కార్పొరేషన్ కమిషనర్‌తో సహా అనేక పదవులను నిర్వహించారు. బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ మరియు  అబ్దుర్ రహీమ్‌ ప్రయాణీకుల వసతి గృహాన్ని కూడా నిర్మించారు, అనాథాశ్రమాన్ని స్థాపించారు మరియు నిరుపేద ముస్లింల ఖననం కోసం ఒక సంఘాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. బుఖ్ష్ ఎల్లాహీకి ఖాన్ బహదూర్ బిరుదు లభించింది మరియు తరువాత, అబ్దుర్ రహీంకు కంపానియన్ ఆఫ్ ఇండియన్ ఎంపైర్ (CIE) ప్రదానం చేయబడింది.

బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ & కో వ్యాపారం 1930ల వరకు ట్రాక్ చేయబడింది మరియు వజీర్ సుల్తాన్ టొబాకో కంపెనీ వంటి కొత్త సిగరెట్ కంపెనీల పోటీ మరియు ఇతరుల దిగుమతులతో సహా వ్యవస్థీకృత సిగరెట్ తయారీ బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ & కో వ్యాపారం ను దెబ్బతిసినివి అని భావించబడింది.

అబ్దుర్ రహీంకు కుమారులు లేరు కానీ కుమార్తెలను ఢిల్లీలోని ప్రముఖ కుటుంబాల్లో వివాహం జరిపాడు. . తరువాతి తరం న్యాయవాద వృత్తిని చేపట్టింది. బుఖ్ష్ ఎల్లాహీ ముని మనవడు కళింగ ఎయిర్‌వేస్ మేనేజింగ్ డైరెక్టర్ మరియు ముని మనవడి కుమారులు వాణిజ్యంలోకి ప్రవేశించారు ఇప్పుడు అభివృద్ధి చెందుతున్న టీ మరియు ఎగుమతి వ్యాపారాన్ని ప్రారంభించారు.

 

మూలం: outlookindia.com  సెప్టెంబర్ 03, 2023