ముస్లిం సమాజ సంఘ సంస్కర్తలు హమీద్ దల్వాయి దంపతులు Muslim Society Social reformers Mr.& Mrs.Hamid Dalwai

 

 

భారతదేశ సమాజం లో  మార్పు తీసుకురావడంలో కీలకపాత్ర పోషించిన అనేక మంది ప్రముఖ సామాజిక కార్యకర్తల పేర్లు చరిత్రలో మరచిపోయారు, వారిలో దల్వాయి దంపతులు ఒకరు.ముస్లిం సంస్కరణవాద ఉద్యమంలో ముఖ్య పాత్ర పోషించింది హమీద్ ఉమర్ దల్వాయి మరియు  మేహరున్నిసా దల్వాయి దంపతులు.  

హమీద్ ఉమర్ దల్వాయి సెప్టెంబర్ 29, 1932న మిర్జోలిMirjoli, అప్పటి బొంబాయి ప్రెసిడెన్సీ లో  మరాఠీ మాట్లాడే ముస్లిం కుటుంబంలో జన్మించారు హమీద్ ఉమర్ దల్వాయ్ (మరాఠీ: हमीद उमर दलवाई; ఉర్దూ: حمید عمر دلوای;  జర్నలిస్ట్, సంఘ సంస్కర్త, రచయిత, కధకుడు,వ్యాసకర్త, ప్రముఖ సామాజిక కార్యకర్త.

హమీద్ దల్వాయ్ చిప్లున్‌లో మాధ్యమిక విద్యను అభ్యసించాడు. 1951లో మెట్రిక్యులేషన్ తర్వాత, ముంబైలోని ఇస్మాయిల్ యూసుఫ్ కాలేజీ మరియు రూపారెల్ కాలేజీలో చదివాడు. 

హమీద్ దల్వాయి తన యుక్తవయస్సులో జయ  ప్రకాష్ నారాయణ్‌ యొక్క  భారతీయ సోషలిస్ట్ పార్టీలో చేరాడు, 1950ల మధ్య మరియు 1960ల ప్రారంభంలో, హమీద్ దల్వాయి సోషలిస్ట్  పార్టీ యొక్క రాజకీయ మరియు సాంస్కృతిక విభాగం, రాష్ట్ర సేవాదళ్‌కి పరిచయం చేయబడ్డాడు.

మే 25, 1930న జన్మించి, పూణేలో పెరిగిన మెహ్రునిస్సా దల్వాయి సంప్రదాయవాద, ఉర్దూ మాట్లాడే ముస్లిం కుటుంబం నుండి వచ్చారు.

మెహ్రున్నీసా దల్వాయ్ సాంప్రదాయ ఉర్దూ విద్యను అభ్యసించినప్పటికీ, మరాఠీ భాషలో మంచి పట్టు సాధించగలిగింది. మెహ్రున్నీసా దల్వాయ్ తన ఆత్మకథ 'మి భరూన్ పావ్లే ఆహే'ని మరాఠీ భాషలో వ్రాసింది మెట్రిక్యులేషన్ పూర్తి చేసిన తర్వాత, మెహ్రున్నీసా దల్వాయ్ ముంబై నగరంలోని ఖాదీ మరియు విలేజ్ ఇండస్ట్రీస్ కమిషన్ (KVIC)లో పనిచేసింది.

ముంబై లో మెహ్రున్నీసా దల్వాయ్  పరిచయం, ఒక  ప్రగతిశీల ముస్లిం సమాజ సంస్కర్త హమీద్ దల్వాయ్ తో జరిగింది. హమీద్ దల్వాయ్  ఒక పేద కొంకణి ముస్లిం కుటుంబం నుండి వచ్చాడు మరియు ముస్లిం సమాజంలోని మహిళల పేద స్థితిని మెరుగుపరిచేందుకు కృషి చేసేవాడు..మెహ్రున్నీసా మరియు  హమీద్‌ దల్వాయ్. ఇద్దరూ సాంప్రదాయ ముస్లిం ఆచారాల ద్వారా వివాహం చేసుకున్నారు మరియు ఒక నెల తర్వాత 'ప్రత్యేక వివాహ చట్టం' (1954) ద్వారా వివాహం చేసుకున్నారు..

కొత్తగా పెళ్లయిన దల్వాయ్ దంపతులు జంట జోగేశ్వరిలోని మజస్వాడి ప్రాంతంలో ఒక చిన్న గదిలో నివసించారు. దల్వాయి దంపతులు సామాజిక పని లో నిమగ్నమయ్యారు

ట్రిపుల్ తలాక్, భరణం మరియు బహుభార్యత్వం వంటి పద్ధతులను,  సామాజిక దురాచారాల నిర్మూలనకు హమీద్ దల్వాయ్  కృషి చేసే వాడు.. మనువాదం మరియు రాడికల్ ఇస్లాం కు వ్యతిరేకంగా పోరాడాడు. ముస్లిం సమాజం యొక్క సరళీకరణకు దల్వాయ్ దంపతులు కృషి చేసారు..

1960లలో ట్రిపుల్ తలాక్, భరణం మరియు బహుభార్యత్వం వంటి పద్ధతులను,  సామాజిక దురాచారాల నిర్మూలనకు హమీద్ దల్వాయ్  కృషి చేసే వాడు హమీద్ దల్వాయి భారతీయ ముస్లిం సమాజంలో అనేక ఆధునిక మరియు ఉదారవాద సంస్కరణలకు పాటుపడినాడు.

హమీద్ దల్వాయి సామాజిక సంస్కరణకు కృషి చేశారు. హమీద్ దల్వాయి మతపరంగా లౌకికవాదులైన కొద్దిమంది వ్యక్తులలో ఒకరు. హమీద్ దల్వాయి మతపరమైన నిర్దిష్ట చట్టాల కంటే ఏకరీతి సివిల్ కోడ్ వైపు ప్రయత్నించాడు మరియు భారతదేశంలో ట్రిపుల్ తలాక్‌ను రద్దు చేయడానికి పోరాడాడు.

దల్వాయి దంపతులు సామాజిక పని లో నిమగ్నమయ్యారు. మెహ్రున్నీసా దల్వాయి ముస్లిం మహిళల న్యాయం మరియు సమాన హక్కుల కోసం పనిచేసింది. మెహ్రున్నీసా భర్త యొక్క ప్రయత్నాలకు సంపూర్ణ మద్దతు ఇచ్చింది. మెహ్రున్నీసా దంపతులు ముస్లిం సమాజంలోని స్త్రీ-పురుషులకు  సమాన హక్కులు, మరియు వారి  ఆర్ధిక శక్తీ మెరుగుపరచడానికి  కృషి చేసారు..

 దల్వాయి దంపతులు సామాజిక పని లో నిమగ్నమయ్యారు. మెహ్రున్నీసా దల్వాయి ముస్లిం మహిళల న్యాయం మరియు సమాన హక్కుల కోసం పనిచేసింది. మెహ్రున్నీసా భర్త యొక్క ప్రయత్నాలకు సంపూర్ణ మద్దతు ఇచ్చింది. మెహ్రున్నీసా దంపతులు ముస్లిం సమాజంలోని స్త్రీ-పురుషులకు  సమాన హక్కులు, మరియు వారి  ఆర్ధిక శక్తీ మెరుగుపరచడానికి  కృషి చేసారు..

..హమీద్ దల్వాయి మస్లిం సత్యశోధక్ మండల్ మరియు ఇండియన్ సెక్యులర్ సొసైటీ స్థాపకుడు. హమీద్ దల్వాయి 22 మార్చి 1970న పూణేలో ముస్లిం సత్యశోధక్ మండల్ (ముస్లిం సత్యాన్వేషణ సంఘం)ని స్థాపించాడు.

ముస్లిం సత్యశోధక్ మండల్ ద్వారా, హమీద్ దల్వాయి ముస్లిం సమాజంలో ముఖ్యంగా మహిళల పరిస్థితులను  సంస్కరించే దిశగా పనిచేశాడు.  బాధిత ముస్లిం మహిళలకు న్యాయం జరిగేలా హమీద్ దల్వాయి కృషి చేశారు. ముస్లింలు తమ మాతృభాష అయిన ఉర్దూలో కాకుండా తమ రాష్ట్ర ప్రాంతీయ భాషలో విద్యను అభ్యసించడాన్ని ప్రోత్సహించాలని ప్రచారం చేశారు. హమీద్ దల్వాయి భారతీయ ముస్లిం సమాజంలో దత్తత తీసుకోవడాన్ని ఆమోదయోగ్యమైన పద్ధతిగా మార్చడానికి ప్రయత్నించాడు.

ముస్లిం సెక్యులర్ సొసైటీని కూడా హమీద్ దల్వాయి  స్థాపించాడు. మెరుగైన సామాజిక అభ్యాసాల కోసం ప్రచారం చేయడానికి హమీద్ దల్వాయి అనేక బహిరంగ సభలు, సమావేశాలు, సమావేశాలు మరియు సమావేశాలను నిర్వహించాడు.

హమీద్  దల్వాయి సామాజిక సేవలో అపూర్వమైన సంఘటన తమ హక్కుల కోసం పోరాడేందుకు మంత్రాలయం (దక్షిణ ముంబైలోని మహారాష్ట్ర ప్రభుత్వ పరిపాలనా ప్రధాన కార్యాలయం, 1955లో నిర్మించబడింది) కు  ఏప్రిల్ 1996లో, హమీద్ భార్య మెహ్రునిస్సా దల్వాయి ట్రిపుల్ తలాక్ రద్దు వ్యతిరేక ఉద్యమం లో భాగం గా ధైర్యంగా మరో ఆరుగురు మహిళలతో కలిసి ముంబైలోని 'మంత్రాలయ'కు జరిగిన మార్చ్‌కి నాయకత్వం వహించారు. అక్కడ మెహ్రునిస్సా దల్వాయి బృందం అప్పట్లో మహారాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రి వసంతరావు నాయక్‌ను కలిసి తమ డిమాండ్లతో కూడిన మెమోరాండం ఇచ్చారు. ఇది ముస్లిం  సమాజం లో తీవ్ర వ్యతిరేకతకు పెద్ద కలకలం కు దారితీసింది. 

దురదృష్టవశాత్తూ, హమీద్ దల్వాయి 3 మే 1977న  44 ఏళ్ల వయసులో కిడ్నీ ఫెయిల్యూర్‌తో కన్నుమూశారు.మెహ్రునిస్సా దల్వాయ్ ఒక సామాజిక కార్యకర్త మరియు సంస్కర్త గా జీవితం కొనసాగించారు. 

మెహ్రునిస్సా దల్వాయ్ తన భర్త విషాదకరమైన మరణం తర్వాత, తన సమయాన్ని పూణేలో భర్త హమీద్ స్థాపించిన సంస్కరణవాద సంస్థ అయిన “ముస్లిం సత్యశోదక్ మండల్‌”కు అంకితం చేసింది, ముస్లిం సమాజ౦ లోని సమస్యలకు పరిష్కారాలను అందించడం మరియు సామాజిక-సాంస్కృతిక పరివర్తన పై దృష్టి సారించింది.

మెహ్రునిస్సా దల్వాయి “ముస్లిం సత్యశోదక్ మండల్‌”కు మొదటి కార్యనిర్వాహక అధ్యక్షురాలు మరియు తరువాత అనేక దశాబ్దాల పాటు అధ్యక్షురాలిగా పనిచేసింది.

మెహ్రునిస్సా దల్వాయి నాయకత్వంలో “ముస్లిం సత్యశోదక్ మండల్” షా బానో కేసులో ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించింది. ఈ కేసు భారతదేశంలోని ముస్లిం మహిళల సమాన హక్కుల కోసం పోరాటంలో అలాగే ముస్లిం వ్యక్తిగత చట్టం యొక్క సనాతనధర్మానికి వ్యతిరేకంగా జరుగుతున్న పోరాటంలో ఒక మైలురాయిగా భావించబడింది. ఈ కేసు అపూర్వమైనది మరియు ఇతర మహిళలు ఇలాంటి చట్టబద్ధమైన దావాలు చేయడానికి మార్గం సుగమం చేసింది. ముస్లిం సత్యశోదక్ మండల్ వరుస నిరసనల ద్వారా శ భానో కేసులో సుప్రీం కోర్ట్ నిర్ణయాన్ని అమలు చేయాలని పట్టుబట్టింది.

హమీద్ దళవాయి సాహిత్య రచనలు:

హమీద్ దళవాయి జర్నలిస్టుగా పనిచేశారు హమీద్ గొప్ప మరాఠీ సాహిత్యవేత్త . హమీద్ దల్వాయి మంచి రచయిత కూడా, 1965లో క్లాసిక్, 'ఇంధాన్' ను ప్రచురించాడు హమీద్ దల్వాయ్ “ముస్లిం పాలిటిక్స్ ఇన్ సెక్యులర్ ఇండియా  Muslim politics in Secular India (1968)తో సహా అనేక పుస్తకాలను కూడా రచించాడు...

హమీద్ దల్వాయి ఇంధాన్ (ఇంధనం) - ఒక నవల, లాత్ (వేవ్) - చిన్న కథల సంకలనం మరియు సెక్యులర్ ఇండియాలో ముస్లిం రాజకీయాలు - ఆలోచన రేకెత్తించే పుస్తకం, మౌజ్, సత్యకథ మరియు వసుధ వంటి పత్రికలలో చిన్న కథలు రాయడం ప్రారంభించాడు హమీద్ తన రచనల మాధ్యమాన్ని సంఘ సంస్కరణకు ఉపయోగించాడు.

హమీద్ దల్వాయి రచనలలో మరాఠీలో లత్ (ది వేవ్) Lat (The Wave) మరియు ఇంధన్ (Fuel) ఉన్నాయి, మరియు ఇంగ్లీషులో “ముస్లిం పాలిటిక్స్ ఇన్ సెక్యులర్ ఇండియా Muslim Politics In Secular India”, మరాఠీలో ఇస్లాంచే భారతీయ చిత్ర (Islam's Indian story) మరియు మరాఠీలో “రాష్ట్రీయ ఏకాత్మత ఆని భారతీయ ముసల్మాన్ Rashtriya Ekatmata aani Bhartiya Musalman (National Unity and Indian Muslim)” కలవు.. హమీద్ మరాఠీలో "10 రూపాయలి గోష్ట" అనే చిన్న కథ కూడా రాశారు, అది తరువాత "ధనుర్ధర" పత్రికలో ప్రచురించబడింది.

 

హమీద్ దల్వాయి కుటుంబం:

హమీద్ దల్వాయి దంపతులకు ఇద్దరు కుమార్తెలు కలరు.

హమీద్ దల్వాయి సోదరుడు హుస్సేన్ దల్వాయ్ మహారాష్ట్రలో కాంగ్రెస్ నాయకుడు. ప్రస్తుతం హుస్సేన్ దల్వాయ్ పార్లమెంటు ఎగువ సభ - రాజ్యసభ సభ్యుడు. మహారాష్ట్రలో కాంగ్రెస్ అధికార ప్రతినిధిగా కూడా పనిచేశారు.

లెగసె:

గొప్ప మరాఠీ మేధావి పి.ఎల్. అకా పులా దేశ్‌పాండే హమీద్ ను గొప్ప సంఘ సంస్కర్తగా అభివర్ణించారు మరియు గొప్ప భారతీయ నాయకులు మహాత్మా జ్యోతిబా ఫూలే మరియు అంబేద్కర్‌ల సరసన హమీద్ దల్వాయి ను ఉంచారు.

2017లో హమీద్ దల్వాయ్ గురించిన ఒక డాక్యుమెంటరీని నటి జ్యోతి సుభాష్ రూపొందించారు.

మెహ్రునిస్సా దల్వాయ్  తన భర్త పేరు మీద “హమీద్ దల్వాయి ఇస్లామిక్ రీసెర్చ్ ఇన్‌స్టిట్యూట్‌”తో పాటు “మహారాష్ట్ర తలావ్ ముక్తి మోర్చా Maharashtra Talaw Mukti Morcha” ను స్థాపించారు.

హమీద్ దల్వాయ్ స్థాపించిన ముస్లిం సత్యశోధక్ మండల్ మహారాష్ట్రలో వివిధ సామాజిక కార్యక్రమాలను నిర్వహించడం, హమీద్ దల్వాయి ఆలోచనలను ప్రచారం చేయడం మరియు సమానత్వం, మహిళా సాధికారత మరియు హిందూ-ముస్లిం సోదరభావం గురించి ప్రజలకు అవగాహన కల్పించడం కొనసాగిస్తుంది.

 ట్రస్ట్ సత్యశోదక్ అవార్డుతో ప్రముఖ వ్యక్తులను సత్కరిస్తుంది. 2019లో, ప్రముఖ మానవతావాది శ్రీమతి జీనత్ షౌకత్ అలీ మరియు ప్రఖ్యాత లావణి రచయిత-కవి లోక్‌షాహీర్ బషీర్ మోమిన్ కవాతేకర్‌లకు 'సత్యశోదక్ అవార్డు' లభించింది

మెహ్రునిస్సా దల్వాయ్ పూణెలోని తన ఇంటిలో 87 సంవత్సరాల వయస్సులో మరణించారు. మెహ్రునిస్సా దల్వాయ్ ఇద్దరు కుమార్తెలు జీవించి ఉన్నారు మరియు మెహ్రునిస్సా దల్వాయ్ చివరి కోరిక మేరకు, మెహ్రునిస్సా దల్వాయ్ శరీరం దానం చేయబడింది.

మహారాష్ట్రలో చురుకైన సంఘ సంస్కర్తలు మరియు సామాజిక కార్యకర్తలు ఆవిర్భవించారు మరియు  వారు తమ కృషితో సమాజంలో సానుకూల మార్పును తీసుకువచ్చారు.

హమీద్ దల్వాయి- మెహ్రునిస్సా దల్వాయ్ వంటి సంఘ స౦స్కర్తలను  గుర్తుంచుకోవడం చాలా అవసరం. హమీద్ దల్వాయి-మెహ్రునిస్సా దల్వాయ్ దంపతులు మన దేశ సామాజిక చరిత్రలో ముఖ్యమైన మరియు సుసంపన్నమైన భాగమని మర్చిపోకూడదు.

 

 

 

 

 

.

 

 

 

 

 

.

 

 

 

.