మొఘల్ చరిత్రకారుడు ఖాఫీ ఖాన్ 1664–1732 Moghal Historian Khafi Khan 1664–1732

 

ఖాఫీ ఖాన్ గా పిలువబడే ముహమ్మద్ హషీమ్ ( 1664–1732), మొఘల్ భారతదేశానికి చెందిన ఇండో-పర్షియన్ చరిత్రకారుడు. ఖాఫీ ఖాన్ కెరీర్ బొంబాయిలో గుమస్తాగా 1693-1694లో ప్రారంభమైంది. ఖాఫీ ఖాన్ మొఘల్ చక్రవర్తి ఔరంగజేబు చివరి దశాబ్దంతో సహా గుజరాత్ మరియు దక్కన్ ప్రాంతాలలో ప్రధానంగా పనిచేశాడు. ఖాఫీ ఖాన్ “ముంతఖాబ్-అల్ లుబాబ్‌”ను రచించాడు. ఇది మొఘల్ కాలంలో భారతదేశ చరిత్ర గురించిన పర్షియన్ భాషా పుస్తకం.ఇందులో మొఘల్ చరిత్ర, ముఖ్యంగా షాజహాన్ మరియు ఔరంగజేబ్ గురించి సమాచారం ఇవ్వబడినది.

 ముహమ్మద్ హషీమ్‌కు, ముహమ్మద్ షా చక్రవర్తి ఖాఫీ ఖాన్ (లేదా ఖ్వాఫీ ఖాన్) అనే బిరుదును ఇచ్చాడు. ఖాఫీ ఖాన్ పూర్వీకులు ప్రస్తుత ఇరాన్‌లోని ఖాఫ్ (లేదా ఖ్వాఫ్) నుండి వచ్చారు. ఖాఫీ ఖాన్ పుట్టిన తేదీ మరియు స్థలం ఖచ్చితంగా తెలియదు, ఖాఫీ ఖాన్ దాదాపు 1664లో జన్మించాడని తెలుస్తుంది.

ఖాఫీ ఖాన్ తండ్రి ఖ్వాజా మీర్ కూడా చరిత్రకారుడు మరియు మొఘల్ యువరాజు మురాద్ క్రింద ఉన్నత పదవిలో ఉన్నారు ఖాఫీ ఖాన్ ఔరంగజేబ్ (1658-1707) పాలనలో వివిధ పౌర మరియు సైనిక విధులను నిర్వహించాడు.

ఖాఫీ ఖాన్,  బహదూర్ షా, ఫరూక్సియార్ మరియు ముహమ్మద్ షాల స్వల్పకాల పాలనలతో సహా ఔరంగజేబు వారసులకు సేవ చేశాడు. ఖాఫీ ఖాన్ దక్కన్ మరియు గుజరాత్‌లలో నివసించాడు, సూరత్‌లో చాలా కాలం గడిపాడు మరియు  అహ్మదాబాద్, రాహురి మరియు చంపానేర్‌లో (బహదూర్ షా హయాంలో ఖాఫీ ఖాన్ అతని గవర్నర్‌గా ఉన్నారు) కూడా నివసించాడు. ఖాఫీ ఖాన్ కి హాషిమ్ ʿఅలీ ఖాన్ అనే బిరుదు ముహమ్మద్ షా  ద్వారా  లభించింది, మరియు ఖాఫీ ఖాన్ ని ముహమ్మద్ షా ఖ్వాఫీ ఖాన్ నియం అల్-ముల్కీగా కీర్తించాడు.

 ఖాఫీ ఖాన్ యొక్క బిరుదు నిజాం అల్-ముల్కీ తన చివరి సంవత్సరాలలో, ఖాఫీ ఖాన్ అతను హైదరాబాద్ రాజ్యాన్ని స్థాపించిన మొఘల్ కులీనుడైన నిజాం-ఉల్-ముల్క్, అసఫ్ జా Iకి సేవ చేసారని సూచిస్తుంది. అతను షా నవాజ్‌కి సన్నిహిత మిత్రుడు, షా నవాజ్‌, అసఫ్ జాI యొక్క మరొక సభికుడు మరియు “మాసిర్ అల్-ఉమారా” రచయిత.

 ఖాఫీ ఖాన్- ముంతఖబ్-అల్ లుబాబ్ Khafi Khan's Muntakhab-al Lubab: 

ఖాఫీ ఖాన్ యొక్క ముంతఖబ్-అల్ లుబాబ్ ఆధునిక యుగంలో చాలా బాగా  అధ్యయనం చేయబడిన గ్రంథం.  “ముంతఖబ్-అల్ లుబాబ్‌” పుస్తకం ముహమ్మద్ షా పాలన యొక్క 1732 వరకు జరిగిన సంఘటనలను కవర్ చేస్తుంది.

ముంతఖబ్-అల్ లుబాబ్ (అరబిక్ భాషలో "తెలివి మరియు స్వచ్ఛమైన ఎంపిక చేయబడిన రికార్డులు) భారతదేశ చరిత్ర గురించిన పర్షియన్ భాషా పుస్తకం. 1732లో పూర్తి చేయబడింది, ఇది ప్రస్తుత భారతదేశంలోని మొఘల్ సామ్రాజ్యంలో ఖాఫీ ఖాన్  చే  వ్రాయబడింది. పుస్తకం యొక్క శీర్షిక ముంతఖబ్ ఉల్-లుబాబ్ లేదా ముంతఖబ్-ఇ-లుబాబ్ లేదా తారిఖ్-ఐ ఖాఫీ ఖాన్ అని కూడా అంటారు.

 “ముంతఖబ్-అల్ లుబాబ్‌”పుస్తకం మూడు సంపుటాలుగా విభజించబడింది:

1వ వాల్యూమ్   లోడిస్ వరకు స్థానిక రాజవంశాలను కవర్ చేస్తాయి

2వ వాల్యూం  తైమూరిడ్ రాజవంశం మరియు మొఘల్ చక్రవర్తి అక్బర్ వరకు కవర్ చేస్తుంది.

3వ  వాల్యూమ్  అక్బర్ మరణం (1605)తరువాత మొఘల్ కాలాన్ని కవర్ చేస్తుంది.

 “ముంతఖబ్-అల్ లుబాబ్‌” పుస్తకం ఖాఫీ ఖాన్ ప్రకారం, 1669 తర్వాత కాలంలో వ్యక్తిగత పరిశీలనలు మరియు ఇతర సాక్షుల మౌఖిక సాక్ష్యం ఆధారంగా రూపొందించబడింది.

“ముంతఖబ్-అల్ లుబాబ్‌” మొఘల్ రాజవంశం యొక్క చరిత్రను వారి పూర్వీకుడు తైమూర్ మరియు అతని వారసులతో సహా వివరంగా కవర్ చేస్తుంది. ఇది షాజహాన్ మరియు ఔరంగజేబుల పాలనకు సంబంధించిన ముఖ్యమైన సమాచారం. మొఘలులతో పాటు, గురు గోవింద్ సింగ్ మరియు బందా సింగ్ బహదూర్ కాలంలో సిక్కు చరిత్రకు ఈ పుస్తకం ముఖ్యమైన మూలం.

చరిత్రకారుడు రామ్ శర్మ ప్రకారం, మొఘల్-యుగం సంఘటనలు మరియు ఉద్దేశ్యాలకు ఖాఫీ ఖాన్ ఒక ముఖ్యమైన మూలంగా పరిగణించబడ్డాడు

చరిత్రకారుడు మునిస్ ఫరూకీ ప్రకారం, ఔరంగజేబు మరియు ఔరంగజేబు అనంతర కాలంలో డెక్కన్‌ గురించి  ఎక్కువగా ఉపయోగించబడిన మూలం ఖాఫీ ఖాన్ రచన.

“ముంతఖబ్-అల్ లుబాబ్‌” అనువాదాలు:

Ø ఖాఫీ ఖాన్ యొక్క “ముంతఖబ్-అల్ లుబాబ్‌”ను సయ్యద్ మొయినుల్ హక్ ఆంగ్లంలోకి ఖాఫీ ఖాన్ యొక్క హిస్టరీ ఆఫ్ ఆలంగీర్ (కరాచీ) గా అనువదించారు.

Ø ఇలియట్ మరియు డౌసన్ 19వ శతాబ్దంలో ముంతఖబ్-అల్ లుబాబ్ యొక్క ఆంగ్ల అనువాదాన్ని కూడా ప్రచురించారు.

Ø జాదునాథ్ సర్కార్ మొఘల్ కాలం మరియు ఔరంగజిబ్ చరిత్రపై తన ఐదు సంపుటా-ప్రచురణలలో ఖాఫీ ఖాన్ మరియు సకీ ముస్తయిద్ ఖాన్ వెర్షన్‌లను పోల్చారు.

Ø సర్కార్ యొక్క అనువాదం M. అథర్ అలీ వంటి పండితులు ఉపయోగించారు.

Ø ఔరంగజేబు గురించిన చారిత్రక సమాచారం యొక్క ఇష్టమైన మూలాలలో ఖాఫీ ఖాన్ వచనం ఒకటి.

Ø ఆడ్రీ ట్రష్కే, తన పుస్తకం “ఔరంగజేబ్: ది లైఫ్ అండ్ లెగసీ ఆఫ్ ఇండియాస్ మోస్ట్ కాంట్రవర్షియల్ కింగ్‌”లో, సయ్యద్ మొయినుల్ హక్ అనువాదాన్ని తన మూలాల్లో ఒకటిగా ఉపయోగించుకుంది. ఆడ్రీ ట్రష్కే,  ఖాఫీ ఖాన్‌ను ఔరంగజేబు కోసం "ప్రశంసనీయ" చరిత్రకారుడిగా పిలుస్తుంది.ట్రుష్కే ప్రకారం, ఖాఫీ ఖాన్ ఔరంగజేబు యొక్క "ముఖ్యమైన చరిత్రకారులు" అని పిలవబడే వారిలో మాసిర్-ఐ అలంగిరిని రచించిన సాకీ ముస్తయిద్ ఖాన్‌తో పాటు ఒకడు. ఖాఫీ ఖాన్ పుస్తకంలో అనేక వివాదాస్పద చారిత్రక ప్రకటనలు ఉన్నాయి,

Ø 1768-1774 సమయంలో, మౌల్వీ కహ్త్ర్-ఉద్-దిన్ కలకత్తాలో పుస్తకాన్ని సవరించి ముద్రించారు. దాని సంగ్రహాల యొక్క ఆంగ్ల అనువాదాలు H. M. ఇలియట్ మరియు జాన్ డౌసన్ యొక్క ది హిస్టరీ ఆఫ్ ఇండియా, ఆస్ టేల్డ్ బై ఇట్స్ ఓన్ హిస్టోరియన్స్ (వాల్యూమ్ VII), మరియు బాబర్ మరియు హుమాయున్ ఆధ్వర్యంలో విలియం ఎర్స్‌కిన్ యొక్క హిస్టరీ ఆఫ్ ఇండియాలో కనిపించాయి.