ముస్లిం ప్రపంచం లో గ్రంధాలయాలు. Libraries of the MuslimWorld

 

ఎనిమిదవ శతాబ్దంలో ముస్లిం ప్రపంచం కాగితం తయారీ కళను చైనియుల నుంచి పొందింది. ముస్లింలు భారతదేశం మరియు ఐరోపాకు కాగితం తయారీని తీసుకువచ్చారు. పబ్లిక్ లైబ్రరీలు బాగ్దాద్, కైరో మరియు కార్డోబాలో స్థాపించబడినవి..

పబ్లిక్ లైబ్రరీలను మొదట గ్రీకులు ప్రవేశపెట్టారు.లైబ్రరీ అనే పదం లాటిన్ పదం లిబర్ నుండి వచ్చింది, దీని అర్థం పుస్తకం, అయితే బిబ్లియోథెకా అనే గ్రీకు పదం జర్మన్ మరియు రొమాన్స్ భాషలలో ఉపయోగించే లైబ్రరీకి మారు పేరు. గ్రంథాలయాలను ఉపాధ్యాయుల ఉపాధ్యాయులుగా పరిగణిస్తారు.

ఎనిమిదవ శతాబ్దంలో ముస్లిములు కాగితం తయారీ కళను చైనీయులనుంచి పొందారు. ముస్లింలు పేపర్‌మేకింగ్‌ను భారతదేశం మరియు ఐరోపాకు తీసుకువచ్చారు. పబ్లిక్ లైబ్రరీలు బాగ్దాద్, కైరో మరియు కార్డోబాలో స్థాపించబడినవి. వాటిలోని పుస్తకాలు కాగితంతో తయారు చేయబడ్డాయి. ఇస్లామిక్ కాలిగ్రఫీ అభివృద్ధి చెందినది.

ముస్లిం ప్రపంచంలోని పబ్లిక్ లైబ్రరీలను బైత్ అల్-హిక్మా, ఖిజానత్ అల్-హిక్మా, లేదా దార్ అల్-హిక్మా, లేదా దార్ అల్-ఇల్మ్, దార్ అల్-కుతుబ్, ఖిజానత్ అల్-కుతుబ్ మరియు బైత్ అల్-కుతుబ్ వంటి వివిధ పేర్లతో పిలుస్తారు. కితాబ్-ఖానా (ఇరాన్), కుతుఫానే (టర్కీ). మదర్సా లైబ్రరీలు, ప్రభుత్వ మరియు ప్రైవేట్ లైబ్రరీలు, ప్యాలెస్ లైబ్రరీలు, ఇంపీరియల్ లైబ్రరీలు మరియు ఆసుపత్రులకు అనుబంధంగా లైబ్రరీలు ఉన్నాయి.

మొదటి అరబ్ లైబ్రరీని డమాస్కస్‌లో ఉమయ్యద్ ఖలీఫ్ ముయావియా ఇబ్న్ అబి సుఫియాన్ (602-680) స్థాపించారు. లైబ్రరీలు మసీదులలో భాగంగా ఉన్నాయి వాటి  ప్రధాన ఉద్దేశ్యం గ్రీకు, పహ్లావి, సిరియాక్ మరియు సంస్కృతం నుండి అరబిక్‌లోకి పుస్తకాలను కాపీ చేయడం. ఆనాటి మతపరమైన, వైజ్ఞానిక మరియు తాత్విక అంశాలపై ఉపన్యాసాలు, చర్చలు మసీదులలో జరిగేవి. మసీదులు న్యాయస్థానాలుగా కూడా పనిచేశాయి.

14వ శతాబ్దపు యాత్రికుడు ఇబ్న్ బటుటా (1368) ప్రకారం, డమాస్కస్ పుస్తక విక్రేతల మార్కెట్ గ్రేట్ ఉమయ్యద్ మసీదుకు సమీపంలో ఉంది; పుస్తకాలతో పాటు, అక్కడి వ్యాపారులు సాహిత్యానికి  సంబంధించిన అన్ని సాధనాలను, రెల్లు పెన్నులు, సిరాలు, తోలు, గట్టి కాగితం, జిగురు, చక్కటి కాగితం వరకు విక్రయించారు. సాంప్రదాయకంగా ముస్లింలు తమ పుస్తక సేకరణలను మసీదులకు అందించేవారు.

ముస్లిం ప్రపంచంలో మూడు గొప్ప గ్రంథాలయాలు ఉన్నాయి: 1.బాగ్దాద్‌లోని అబ్బాసిద్ లైబ్రరీ 'హౌస్ ఆఫ్ విజ్డమ్', 2.కైరోలోని ఫాతిమిడ్ ఖలీఫ్‌ల లైబ్రరీ 3.కార్డోబాలోని స్పానిష్ ఉమయ్యద్ ఖలీఫ్‌ల లైబ్రరీ.

9వ శతాబ్దం నుండి, అనేక ముస్లిం  గ్రంథాలయాల్లో వివిధ శాస్త్రాల పుస్తకాలు ఉన్నాయి. ఈ లైబ్రరీలలో కొన్ని ప్రైవేట్ యాజమాన్యంలో ఉన్నాయి, మరికొన్ని ఖలీఫ్‌లు, ఎమిర్లు (గవర్నర్‌లు), సుల్తానులు మరియు వజీర్‌లచే స్థాపించబడ్డాయి. ఉదాహరణకు, అబ్బాసిద్ మోసుల్‌లో ఖిజానత్ అల్-కుతుబ్ అనే పెద్ద లైబ్రరీ ఉంది. అదేవిధంగా, ఒక సంపన్న వస్త్ర వ్యాపారి, అలీ బిన్  ముహమ్మద్ అల్-బజాజ్ (942), బైత్ అల్-ఇల్మ్ (లైబ్రరీ)కలిగి ఉన్నట్లు చెప్పబడింది.

10వ శతాబ్దం నాటికి, బస్రా, ఇస్ఫహాన్, నిషాపూర్, రేయ్, డమాస్కస్ మరియు కైరోలలో లైబ్రరీలు మరియు పాఠశాలల స్థాపించబడినవి. ఇలాంటి లైబ్రరీలలోని కొన్ని పుస్తకాలను ఇబ్న్ అల్-నదీమ్ యొక్క “కితాబ్ అల్-ఫిహ్రిస్ట్‌”లో మరియు ఇబ్న్ అల్-ఖిఫ్తీ యొక్క శాస్త్రవేత్తలు, తత్వవేత్తల జీవిత చరిత్రలు, “తారిఖ్ అల్-హుకామా”, ఇబ్న్ అబీ ఉసైబియాహ్ యొక్క 'ఉయున్‌ అల్-అన్బ”లో 'ఫి-తబాకత్ అల్-అతిబ్బా' మరియు, ముస్లిం స్పెయిన్ కు చెందిన  ఇబ్న్ జుల్జుల్ యొక్క “తబాకత్ అల్-అతిబ్బా' వాల్-హుకామా' లో గమనించ వచ్చు.ఈ రచనలు 13వ శతాబ్దం వరకు అందరు ముస్లిం శాస్త్రవేత్తలు మరియు తత్వవేత్తల గురించి జీవిత చరిత్ర మరియు గ్రంథ పట్టిక సమాచారాన్ని అందిస్తాయి.

జార్జ్ సార్టన్, కార్ల్ బ్రోకెల్‌మాన్ మరియు ఫువాట్ సెజ్గిన్‌లతో సహా ఆధునిక చరిత్రకారులు మరియు ఇస్లామిక్ సైన్స్ గ్రంథకర్తలు ఇస్లామిక్ సైన్స్ చరిత్రపై మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లు మరియు ముద్రించిన పుస్తకాలను గుర్తించారు మరియు వివరించారు.

ముస్లిం ప్రపంచంలో 62 దేశాలు ఉన్నాయి, జనాభా 1.6 బిలియన్లు, సుమారు 2000 లైబ్రరీలు ఉన్నాయి.

ఇక భారత దేశం లోని ముస్లిం గ్రంధాలయాలను పరిశీలించుదాము.

ఢిల్లీ సుల్తానేట్ కాలం లో గ్రంథాలయాలు (1206-1526):

మొఘలుల  రాకముందు, రజియా సుల్తాన్ (పరిపాలన 1236-1240) ఢిల్లీ సుల్తానేట్ పాలకురాలు. రజియా సుల్తాన్ భారతదేశానికి మొదటి మహిళా పాలకురాలు. ఉత్తర భారతదేశం అంతటా పాఠశాలలు మరియు లైబ్రరీలను స్థాపించడం, విద్య నేర్చుకోవడంలో రజియా ప్రధాన పాత్ర వహించారు.

1260లో పూర్తి అయిన 23 సంపుటాల ఇస్లామిక్ చరిత్ర పుస్తకం “తబకత్-ఇ-నసిరి” రచయిత అయిన మౌలానా మిన్హాజ్-ఎ-సిరాజ్ జుజ్జాని,  ఆనాటి ప్రముఖ మత పండితుడు రజియా సుల్తాన్ కు “ఆలెం నవాజ్ - పండితుల పోషకుడు” అనే బిరుదును ప్రదానం చేశారు.

13వ మరియు 14వ శతాబ్దాలలో ఆ కాలంలోని పరిపాలక రాకుమారులందరికీ వారి స్వంత ప్రైవేట్ సేకరణలు ఉన్నాయి మరియు వారు తమ వ్యక్తిగత లైబ్రరీలలో ప్రతిరోజూ సమయాన్ని గడపడం సర్వసాధారణం. లైబ్రరీ కోసం ప్రత్యేక భవనం కేటాయించబడలేదు; ఇది ప్యాలెస్‌లో అంతర్భాగంగా ఉండేది, అయితే ఇది కొన్నిసార్లు మసీదుకు జోడించబడింది.

ఖిల్జీ రాజవంశం స్థాపకుడు సుల్తాన్ జలాల్ అల్-దిన్ ఖిల్జీ ఢిల్లీలో ఇంపీరియల్ లైబ్రరీని స్థాపించారు మరియు ప్రముఖ ఆధ్యాత్మికవేత్త & పండితుడు అమీర్ ఖుస్రాని లైబ్రేరియన్‌గా నియమించారు. లైబ్రేరియన్ కార్యాలయం చాలా ప్రతిష్టను కలిగి ఉంది మరియు లైబ్రేరియన్ విలువైన అధికారిగా పరిగణించబడ్డాడు. సూఫీ సెయింట్ నిజాం అల్-దిన్ అవ్లియా ప్రజా విరాళాలు సేకరించడం ద్వారా ఢిల్లీలోని తన ఖాన్ఖాలో ఒక లైబ్రరీని స్థాపించాడు.ఇది పెద్ద మొత్తంలో మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లతో కూడిన పబ్లిక్ లైబ్రరీ.

మొఘల్ కాలం లో గ్రంథాలయాలు:

మొఘల్ పాలకులు పుస్తకాలను ఇష్టపడేవారు మరియు వారి వ్యక్తిగత గ్రంథాలయాల కోసం అరుదైన మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లను సేకరించడంలో గర్వించేవారు.

మొఘల్ భారతదేశంలో (1526-1857) మొదటి లైబ్రరీని కింగ్ జహీర్ అల్-దిన్ బాబర్ (1483-1531) స్థాపించారు. బాబర్ విజయవంతమైన సైనిక నాయకుడు మరియు గ్రంథకర్త కూడా. బాబర్ ఢిల్లీలోని తన రాజభవనంలో ఇంపీరియల్ లైబ్రరీని స్థాపించాడు. బాబర్ భారతదేశంపై దండెత్తినప్పుడు, తనతో పాటు కొన్ని అరుదైన సంపుటాలను తీసుకువచ్చాడు, వాటిలో కొన్ని పెయింటింగ్ రచనలు.

బాబర్ మాతృభూమి ఉజ్బెకిస్తాన్ పండితులు మరియు మేధావుల నిలయంగా ఉంది. సమర్‌కండ్, ఫర్ఖానా, ఖురాసన్ & హెరాత్ వంటి నగరాలు విజ్ఞాన కేంద్రాలుగా పెరుపొందినవి. బాబర్ స్వయంగా పండితుడు, నైపుణ్యం కల  కాలిగ్రాఫర్. బాబర్ లైబ్రరీలో ఎక్కువ గడిపేవాడు. మొఘలులు తమ లైబ్రరీలలో భాష, సాహిత్యం మరియు విజ్ఞాన శాస్త్రానికి సంబంధించిన పర్షియన్ పుస్తకాలను ఉంచారు.

జనవరి 1526లో బాబర్ సైన్యం లాహోర్‌లో ఘాజీ ఖాన్ సైన్యాన్ని ఓడించింది. యుద్ధ దోపిడిలో, బాబర్ ఘాజీ ఖాన్ కోట నుండి చాలా విలువైన పుస్తకాలను వస్తువులను కాబూల్‌కు పంపినాడు.  బాబర్ యొక్క లైబ్రరీలో రెండు రకాల పుస్తకాలు ఉన్నాయి. ఒకటి  తనతో పాటు భారతదేశానికి తీసుకువచ్చినవి  మరియు రెండు ఇతర భారతీయ నగరాలను స్వాధీనం చేసుకున్నప్పుడు పొందినవి.

బాబర్ కుమారుడు చక్రవర్తి మీర్జా నాసిర్ ఉద్-దిన్ బైగ్ హుమాయున్ 1555-56లో ఒక సంవత్సరం మాత్రమే భారతదేశాన్ని పాలించాడు. చక్కటి పుస్తకాలను సేకరించడంపై ఆయనకు జీవితాంతం మక్కువ ఉండేది. హుమాయున్ కి ఖగోళ శాస్త్రంపై ఆసక్తి ఉండేది. ఢిల్లీలోని ఓల్డ్ ఫోర్ట్ లోపల హుమాయూన్ వ్యక్తిగత లైబ్రరీ ఉంది, అది హుమాయున్ అబ్జర్వేటరీ కూడా. ఢిల్లీలోని మొదటి అబ్జర్వేటరీలలో ఇది ఒకటి.

చక్రవర్తి జలాల్ అల్-దిన్ అక్బర్ (1543-1605) బాబర్ స్థాపించిన ఇంపీరియల్ లైబ్రరీని అభివృద్ధి చేశాడు. ఇంపీరియల్ లైబ్రరీ ఆగ్రా కోటలోని పెద్ద హాలులో ఉంది. ఇంపీరియల్ లైబ్రరీ వ్రాసిన మరియు చెక్కబడిన మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లను కలిగి ఉంది. అక్బర్ గ్రంథాలయాల కోసం ప్రత్యేక విభాగాన్ని సృష్టించాడు. అక్బర్ ఫతేపూర్ సిక్రీలో మహిళల విద్య కోసం కొత్త లైబ్రరీని స్థాపించాడు. అక్బర్ లైబ్రరీలోని వాల్యూమ్‌ల సంఖ్య 24,000.

ఫతేపూర్ సిక్రీలోని దివాన్ ఖానాలో మక్తాబ్ ఖానా అనే అనువాద బ్యూరో స్థాపించబడింది. ప్రతి రచయిత తన పుస్తకం యొక్క కాపీని రాయల్ లైబ్రరీకి పంపించాల్సిన బాధ్యత ఉంది.

అక్బర్ తన గుజరాత్‌ దండయాత్రల సమయంలో ఎతిమాద్ ఖాన్ గుజరాతీకి చెందిన అన్ని పుస్తకాలను వశపర్చుకున్నాడు. కొన్ని రాయల్ లైబ్రరీకి విరాళంగా ఇవ్వబడ్డాయి మరియు కొన్ని అక్బర్ నవరత్నాలకు (9 ఆభరణాలు) బహుమతిగా ఇవ్వబడ్డాయి

 అల్లమా అబ్దుల్ ఖాదిర్ బదౌని ఘజలీకి చెందిన మిష్కత్ అల్-అన్వర్‌ను అందుకున్నాడు. అక్బర్ఆస్థాన ప్రముఖ పర్షియన్ కవి & పండితుడు షేక్ అబుల్ ఫైజ్ ఫైజీ లైబ్రరీలో మొత్తం 4,600 పుస్తకాలు కలవు. ఈ పుస్తకాలు వైద్యం, సంగీతం, జ్యోతిష్యం, ఖగోళ శాస్త్రం, గణితం, తఫ్సీర్, హదీసులు మరియు ఫిఖ్‌లకు సంబంధించినవి. జెస్యూట్‌లు యూరోపియన్ పుస్తకాలను తీసుకువచ్చారు లేదా పాశ్చాత్య వ్యాపారుల నుండి అందుకున్న పుస్తకాలు ఇంపీరియల్ లైబ్రరీకి జోడించబడ్డాయి.

అక్బర్ ఆస్థానంలో అనేక మంది విద్వాంసులు మరియు ప్రతిభావంతులైన కళాకారులు ఉన్నారు. అక్బర్ అన్ని రకాల అనువాదాలను ప్రోత్సహించాడు. భారీ సంఖ్యలో క్లాసిక్‌లు సంస్కృతం మరియు హిందీలోకి అనువదించబడ్డాయి. అలాగే, మత సాహిత్యం చఘటై టర్కిష్, సంస్కృతం మరియు అరబిక్ వంటి ఇతర భాషల నుండి పర్షియన్లోకి అనువదించబడింది. అక్బర్ యొక్క అనువాద పాఠశాల భారతీయ సాంస్కృతిక జీవితంపై శాశ్వత ప్రభావాన్ని చూపింది.

ఇంపీరియల్ లైబ్రరీ యొక్క 24,000 శీర్షికలను జాబితా చేయడానికి అక్బర్ ఒక విభాగాన్ని ఏర్పాటు చేశాడు. అక్బర్ చాలా పనిని స్వయంగా చేసాడు, మూడు ప్రధాన సమూహాల క్రింద పుస్తకాలను వర్గీకరించాడు. బుక్‌బైండింగ్ ఒక ఉన్నత కళగా మారింది, అందంగా అలంకరించబడిన బుక్-కవర్‌లు తయారు చేయబడినవి.

అక్బర్ కు  పెయింటింగ్ అంటే చాలా ఇష్టం. అక్బర్ ఆస్థానంలో అగ్రశ్రేణి చిత్రకారులు ఉన్నారు. అక్బర్ ఆదేశం మేరకు 1400 దృష్టాంతాలతో కూడిన “దస్తాన్ అమీర్ హంజా” యొక్క 12 సంపుటాలు అక్బర్‌కు అందించబడ్డాయి. అదేవిధంగా, చంజెజ్ నామా, జాఫర్ నామా, ఇక్బాల్ నామా, రజ్మ్ నామా, రామాయణ్, కలీలా వా దిమ్నా మరియు అయ్యరా డానిష్‌లను అధిక  వ్యయంతో చిత్రీకరించారు. అక్బర్ లైబ్రరీలో 112 ఇలస్ట్రేషన్‌లతో కూడిన “తారిఖ్ ఖండన్ తైమూరియా” యొక్క ఇలస్ట్రేటెడ్ కాపీ ఉంది. ఇది ఇప్పుడు భారతదేశంలోని పాట్నాలోని ఖుదా బక్ష్ ఓరియంటల్ లైబ్రరీలో ఉంది. అక్బర్ యొక్క ప్రధాన లైబ్రేరియన్ అల్లామా ఫైజీ మరియు అబ్దుల్ ఖాదిర్ బదౌనీ. అక్బర్ ఆస్థానంలో ఉన్న ప్రతి ఒక్కరికి వారి స్వంత వ్యక్తిగత లైబ్రరీ ఉంది.

చక్రవర్తి జహంగీర్ (1569-1627) గణితం, సైన్స్ మరియు భాషలు అద్యయనం చేశారు. జహంగీర్ ఒక ప్రముఖ రచయిత, జహంగీర్ తన జీవిత చరిత్రను పెర్షియన్ భాషలో తుజ్కే జహంగేరి  (జహoగీర్ నామా ) వ్రాసాడు. జహంగీర్ లైబ్రరీ కోసం కళలను సేకరించాడు. మదర్సాలు మరియు గ్రంథాలయాలను విస్తరించినాడు.  జహంగీర్ లైబ్రరీలో 60,000 రచనలు ఉన్నాయి; దాని ప్రధాన లైబ్రేరియన్ మక్తూబ్ ఖాన్.

చక్రవర్తి షా-జహాన్ పాలన లో ఇంపీరియల్ లైబ్రరీ పరిమాణం మరింత పెరిగింది. షా-జహాన్ రాయల్ లైబ్రరీ గణితం, భూగోళశాస్త్రం, జ్యోతిషశాస్త్రం, వైద్యం, రాజకీయాలు, తర్కం, చరిత్ర మరియు వ్యవసాయంపై ఇరవై నాలుగు వేల అత్యుత్తమ సంపుటాలతో అలంకరించబడింది. లాహోర్, ఢిల్లీ, జౌన్‌పూర్ మరియు అహ్మదాబాద్ ఆనాటి  ప్రధాన విద్యా కేంద్రాలు. షా-జహాన్ పాలనలో ముల్లా అబ్దుల్ హకీమ్ సియాల్కోటి లైబ్రరీ అరుదైన సంపుటాలకు ప్రసిద్ధి చెందింది.

ఔరంగజేబ్ (1618-1707) చిన్నప్పటి నుంచి పుస్తకాలపై మక్కువ పెంచుకున్నాడు. ఔరంగజేబ్ అతని ఇంపీరియల్ లైబ్రరీ ఇస్లామిక్ లా వేదాంతశాస్త్రం మరియు న్యాయశాస్త్రం యొక్క నిధి. అతను హనాఫీ ఫిఖ్ ప్రకారం శాసనాల (ఫతావా) సంకలనాన్ని రూపొందించడానికి 50 మంది ప్రముఖ మత పండితులతో కూడిన బోర్డును ఏర్పాటు చేశాడు. ఇంపీరియల్ లైబ్రరీ నుండి రిఫరెన్స్ పుస్తకాలు వారికి అందించబడ్డాయి.

ఫతావా అలంగిరి కైరో నుండి ఆరు సంపుటాలుగా, ఒక్కో సంపుటి 500 పేజీలుగా ప్రచురించబడింది. ఔరoబ్‌జేబ్ అత్యుత్తమ రచయిత మరియు అద్భుతమైన కాలిగ్రాఫర్. ఔరoబ్‌జేబ్ ఖురాన్ యొక్క హఫీజ్ (గుర్తుంచుకునేవాడు) మరియు ఖాళీ సమయంలో ఖురాన్‌ను నకలు వ్రాసేవాడు. సియాల్‌కోట్ పేపర్ పరిశ్రమకు కేంద్రంగా ఉంది, సియాల్‌కోట్ నగరంలో భారీ లైబ్రరీ ఉంది.

భారతదేశంలోని సున్ని ముస్లిం చట్టం యొక్క గొప్ప ఆధారం  అయిన “ఫతావే అలంగిరి” ఔరంగజేబ్ వ్యక్తిగత పర్యవేక్షణలో ప్రముఖ న్యాయనిపుణుల బోర్డుచే సంకలనం చేయబడింది. దక్కన్ లోని మహమూద్ గవాన్ లైబ్రరీలో గల పుస్తకాలు ఢిల్లీ లోని ఇంపీరియల్ లైబ్రరీ కి  బదిలీ చేయబడినవి.

జైబ్ అల్ నిసా / అబ్ద్ అల్-రహీమ్ ఖానే ఖానా లైబ్రరీ:

మొఘల్ యువరాణులు కూడా పుస్తక పఠనం మరియు సేకరణలో నిమగ్నమై ఉన్నారు. ఔరంగజేబు పెద్ద కుమార్తె జైబ్ అల్-నిసా (1638-1702) వ్యక్తిగత లైబ్రరీలో పెద్ద సేకరణ ఉంది.

మొఘల్ యుగంలో ప్రభువులు/శ్రేష్ఠులు అభివృద్ధి చేసిన గ్రంథాలయాల సంఖ్య పెరిగింది. అబ్ద్ అల్-రహీమ్ ఖాన్-ఎ-ఖానన్ అద్భుతమైన లైబ్రరీని అభివృద్ధి చేశాడు. అబ్ద్ అల్-రహీమ్ ఖాన్-ఎ-ఖానన్ పెద్ద సేకరణలకు ప్రసిద్ది. అబ్ద్ అల్-రహీమ్ ఖాన్-ఎ-ఖానన్ లైబ్రరీ నుండి పుస్తకాలు రజా లైబ్రరీ రాంపూర్, ఖుదా బక్ష్ లైబ్రరీ & ఏషియాటిక్ సొసైటీ లైబ్రరీ కలకత్తాలో భద్రపరచబడ్డాయి.

డిల్లి లో నవాబ్ ఇబ్రహీం ఖాన్, గొప్ప లైబ్రరీని కలిగి ఉన్నాడు.

షేక్ ఫైజీ, ఒక పెర్షియన్ పండితుడు ఔషధం, కవిత్వం మరియు తత్వశాస్త్రం యొక్క గొప్ప సేకరణను కలిగి ఉన్నాడు.

చక్రవర్తి జహంగీర్ కుమారుడు ఖుష్రో క్రమం తప్పకుండా పుస్తకాలు కొనుగోలు చేసేవాడు.

 దారా షికో పెయింటింగ్స్ ఆల్బమ్ ఇండియా ఆఫీస్ లైబ్రరీ, లండన్‌లో ఉంది. విద్వాంసుడుగా, దారా షికో గుర్తించదగిన రచనల యొక్క భారీ సేకరణను కలిగి ఉన్నాడు. సంస్కృతం నుండి పర్షియన్ భాషలోకి 50 ఉపనిషత్తుల అనువాదం దారా షికో చేసాడు. 1643లో దారా షికో స్థాపించిన లైబ్రరీ ఇప్పటికీ గురు గోవింద్ సింగ్ ఇంద్రప్రస్థ విశ్వవిద్యాలయం, కాశ్మీరీ గేట్ మరియు ఢిల్లీ మైదానంలో ఉంది.

లక్నో, దర్యాబాద్, ముర్షిదాబాద్ మరియు బిల్గ్రామ్ పండితులకు పెద్ద వ్యక్తిగత గ్రంథాలయాలు ఉన్నాయి. ప్రజలు తమ పుస్తకాలను మసీదులకు విరాళంగా ఇచ్చారు, తద్వారా ప్రార్థనా స్థలాలు పబ్లిక్ లైబ్రరీలుగా మారాయి.

లైబ్రరీ ఆఫ్ టిప్పు సుల్తాన్ (1752-1799):

మైసూర్ టైగర్ టిప్పు సుల్తాన్ మంచి లైబ్రరీని కలిగి ఉన్నాడు. అందులో బీజాపూర్, గోల్కొండ, చిత్తూరు, సావనూరు మరియు కడప నుండి అలాగే మైసూర్ మహారాజు నుండి తెచ్చిన పుస్తకాలు ఉన్నాయి. టిప్పు సుల్తాన్ వ్యక్తిగత లైబ్రరీలో రెండు వేల సంపుటాలు ఉన్నాయి, కొన్నింటిని అతను స్వయంగా రచించాడు లేదా యూరప్ నుండి కొనుగోలు చేశాడు.

టిప్పు సుల్తాన్ సేకరణలో చక్రవర్తి ఔరంగజేబ్ కాలిగ్రాఫ్ చేసిన ఖురాన్ యొక్క అరుదైన కాపీ ఉంది, ఇది తరువాత UKలోని విండ్సర్ కాజిల్‌లోని బ్రిటిష్ రాయల్ లైబ్రరీలో ఉంచబడినది. 1799లో టిప్పు ఓటమి తరువాత, సుమారు రెండు వేల పుస్తకాలు, కొన్ని ఆభరణాలు బైండింగ్‌తో ఆంగ్లేయులు స్వాధీనం చేసుకున్నారు. 1838లో ఈ పుస్తకాలు ఇంగ్లండ్‌కు రవాణా చేయబడ్డాయి.

రాంపూర్ రాజ్య గ్రంథాలయం:

మహమ్మద్ సయీద్ ఖాన్ (1840-55) పాలనలో రాయల్ లైబ్రరీని కుతుబ్ ఖానా రియాసత్-ఎ-రాంపూర్ అని పిలిచేవారు. నవాబ్ హమీద్ అలీఖాన్ 1928లో అరబిక్ మరియు పర్షియన్ పుస్తకాలు మరియు మాన్యుస్క్రిప్ట్‌ల జాబితాను లైబ్రరీ సిబ్బందితో రూపొందించారు. అమీర్ మినాయ్, హకీమ్ అజ్మల్ ఖాన్, ఇంతియాజ్ అలీ ఖాన్ అర్షి వంటి ప్రముఖ పండితులు దీని ప్రధాన లైబ్రేరియన్లు. లైబ్రరీలో 1889లో 9347 పుస్తకాలు, 1927లో 24,117 పుస్తకాలు ఉన్నాయి మరియు ప్రస్తుతం 55,000 వాటిలో 15,000 అరుదైన రాతప్రతులు ఉన్నాయి.

ఖుదా బక్స్ ఓరియంటల్ లైబ్రరీ, రాంపూర్ ఇండియా:

ఖుదా బక్స్ ఓరియంటల్ లైబ్రరీని 1891లో బీహార్‌కు చెందిన మౌల్వీ ముహమ్మద్ బక్స్ స్థాపించారు. మౌల్వీ ముహమ్మద్ బక్స్ కుమారుడు ఖాన్ బహదూర్ ఖుదా బక్స్ 1400 మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లను వారసత్వంగా పొందారు. లైబ్రరీకి మరిన్ని పుస్తకాలను జోడించడానికి ఖుదా బక్ష్ భారతదేశంలోని ప్రతి మూలను పరిశీలించారు. కైరో, డమాస్కస్, బీరూట్ మరియు టెహ్రాన్ పుస్తక మార్కెట్‌ల నుoడి పుస్తకాలు పొందారు.  పాట్నాలోని చాలా మంది సంపన్నులు ఖుదా బక్స్ ఓరియంటల్ లైబ్రరీకి పుస్తకాలను విరాళంగా ఇచ్చారు. తైమూర్ నామా, షా నామా, దివాన్-ఎ-హఫీజ్, సఫినత్-ఉల్-ఔలియా మరియు  జింక చర్మంపై వ్రాసిన ఖురాన్ తో సహా 340 కంటే ఎక్కువ అరుదైన మాన్యుస్క్రిప్ట్‌లు మరియు 112 పెయింటింగ్‌లు లైబ్రరీ లో ఉన్నాయి.లైబ్రరీలో 250,000 పుస్తకాలు ఉన్నాయి.